Op het moment van verschijnen van dit jaarbericht over 2019 wordt de hele wereld geraakt door de coronacrisis. Het virus heeft grote aantallen slachtoffers gemaakt en er zijn veel zorgen over de gezondheid van burgers. De economie is ontwricht, social distancing zal ongetwijfeld als de term van 2020 in de boeken gaan en de zorg staat onder grote druk.
Tegen deze achtergrond lijkt 2019 ineens verre geschiedenis. Historici wijzen er echter terecht op dat uit de geschiedenis lessen voor de toekomst kunnen worden getrokken. Alleen al om die reden blikken we terug op 2019. Een jaar waarin de rechtsstaat onder druk kwam te staan door de moord op advocaat Derk Wiersum en de maatschappij werd opgeschrikt door een terroristische aanslag in een Utrechtse tram die aan vier mensen het leven kostte en bij twee andere mensen zeer ernstig letsel veroorzaakte. Een jaar ook waarin de onderzoekscommissie onder leiding van Jan Watse Fokkens onder meer een gebrek aan ethisch leiderschap binnen de top van het OM signaleerde, waarna hard is gewerkt aan verbeteringen in cultuur, integriteit en leiderschap. En een jaar waarin opnieuw bleek dat alle partners in de strafrechtketen elkaar nodig hebben en dat knelpunten bij de één meteen leiden tot problemen bij de ander.
In 2019 behandelde het OM honderdduizenden strafzaken en zetten 5.300 OM’ers zich in soms moeilijke omstandigheden elke dag weer in om bij te dragen aan een rechtvaardige samenleving. Het belang van de bescherming van grondrechten, het vastleggen van rechten en plichten van burgers en overheid in wetten en de scheiding der machten kan moeilijk worden overschat. Samen vormt dat de rechtsstaat; het geheel aan spelregels en handhaving daarvan die het functioneren van onze samenleving mogelijk maakt. Met toegankelijke en kwalitatief goede rechtsbijstand voor eenieder die dat nodig heeft. De kracht van de rechtsstaat is afhankelijk van de mate waarin regels worden nageleefd en de wijze waarop overtreders worden aangepakt. De rechtsstaat moet niet alleen bescherming tegen overheidswillekeur bieden, maar ook tegen inbreuken door kwaadwillenden.
De cijfers en verhalen over 2019 laten zien dat criminaliteit nooit stilstaat. Helaas blijkt dat de huidige, ongekende maatschappelijke problemen nieuwe kansen voor criminelen bieden die daar onverbiddelijk misbruik van maken. Dat illustreert dat inzet van het strafrecht en de rol van het OM onmisbaar zijn voor het functioneren van onze samenleving.
Dit jaarbericht, waarin de aansprekende prestaties van het OM in 2019 zijn weergegeven, is een illustratie van de kracht en de mogelijkheden van het OM. Vol vertrouwen werken alle OM’ers elke dag weer keihard aan de uitdagingen die op onze weg komen. Zij verdienen daarvoor respect en waardering.
Namens het College van procureurs-generaal,
Gerrit van der Burg,
voorzitter
