Onderzoeken van de Rijksrecherche raken het fundament van onze rechtsstaat: een eerlijke en integere overheid. Als opsporingsorganisatie onderzoekt de Rijksrecherche vermeend strafbaar gedrag door ambtenaren.
Onder het gezag van het Openbaar Ministerie doet de Rijksrecherche onderzoek. Het betreft veelal opsporingsonderzoeken naar ambtelijke omkoping, schending van de geheimhoudingsplicht, valsheid in geschrift, fraude of witwassen door ambtenaren. Daarnaast onderzoekt de Rijksrecherche schietincidenten of ander geweldgebruik door de opsporingsambtenaren met zwaargewonde en dodelijke slachtoffers tot gevolg. Het zijn veelal ernstige incidenten waarbij het voor zowel de slachtoffers en nabestaanden als voor de betrokken functionarissen van groot belang is dat er objectief en zorgvuldig onderzoek wordt gedaan.
Steeds vaker deelt de Rijksrecherche haar ervaring en kennis om zo de overheid weerbaar te maken
Steeds vaker deelt de Rijksrecherche haar ervaring en kennis om zo de overheid te versterken en weerbaar te maken. Door haar strafrechtelijke onderzoeken naar ambtelijke corruptie heeft de Rijksrecherche veel kennis in huis om de patronen, (gelegenheids)structuren en zwakke plekken binnen overheden, waar criminelen handig gebruik van kunnen maken, te herkennen.
Resultaten
In 2021 verrichtte de Rijksrecherche in totaal 111 oriënterende, feiten- en strafrechtelijke onderzoeken. In 16 onderzoeken werd de schending van de geheimhoudingsplicht onderzocht (zogeheten lekonderzoeken) en in 36 onderzoeken werd ambtelijke omkoping onderzocht (zogeheten corruptieonderzoeken). In een aantal onderzoeken is ook contact met georganiseerde criminaliteit waargenomen. Onderzoeken naar ambtelijke omkoping zijn vaak complexe en omvangrijke onderzoeken.
| Delict | Aantal onderzoeken |
|---|---|
| Ambtsmisdrijven corruptie | 27 |
| Ambtsmisdrijven lekken | 16 |
| Ambtsmisdrijven overig | 8 |
| Geweldsincidenten Schietincident | 21 |
| Geweldsincidenten Vrijheidsbeneming | 9 |
| Geweldsincidenten Overig | 15 |
| Overige misdrijven Drugsgerelateerde delicten | 2 |
| Overige misdrijven Levensdelicten | 1 |
| Overige misdrijven Zedendelicten | 0 |
| Overige misdrijven Overig | 12 |
| Tegenspraak | 0 |
| Totaal | 111 |
Van het totale aantal onderzoeken vielen 28 onderzoeken binnen het openbaar bestuur. Dit is een belangrijk focuspunt voor de Rijksrecherche. In 2021 stelde de Rijksrecherche ook een aantal bestuurlijke adviezen op. Dit zijn preventieadviezen die de Rijksrecherche in opdracht van het OM uitbrengt naar aanleiding van strafrechtelijk onderzoek. Het aantal signalen en meldingen dat bij de Rijksrecherche is binnengekomen blijft, net als in de afgelopen jaren, stijgen.
Bij het Team Spoedeisende Inzet (TSI) van de Rijksrecherche zijn in 2021 45 onderzoeken ingestroomd. TSI onderzoekt het optreden van opsporingsambtenaren in incidenten waarbij sprake is van zwaargewonde of dodelijke slachtoffers. Hierbij gaat het om mensen die overlijden of ernstig gewond raken door vuurwapengebruik, in een politiecel, na inzet van geweld door de politie of na een achtervolging.
In de door de Rijksrecherche onderzochte TSI-onderzoeken waren dertien dodelijke slachtoffers te betreuren, waarvan twee dodelijke slachtoffers in schietincidenten. Uit het feitenonderzoek moet blijken of er sprake is geweest van een causaal verband tussen het handelen van de opsporingsambtenaar en het overlijden. Na afronding van het Rijksrechercheonderzoek beoordeelt het OM op grond van de onderzoeksresultaten of het optreden van de opsporingsambtenaar in overeenstemming met de geweldsinstructie is geweest en of tot vervolging wordt overgegaan.
In 2021 zijn 45 TSI-onderzoeken ter beoordeling ingestroomd bij het OM. Vier onderzoeken zijn in overleg met het OM stopgezet of zijn overgedragen aan de politie (lokale afdelingen Veiligheid, Integriteit en Klachten), omdat deze bij nader onderzoek niet voldeden aan de criteria voor een Rijksrechercheonderzoek. In vier andere TSI-zaken loopt het Rijksrechercheonderzoek nog. In tien van de 45 ingestroomde zaken is het Rijksrechercheonderzoek afgerond, maar is de OM-beoordeling nog niet gereed. De overige zaken zijn door het OM beoordeeld en voorzien van een afdoeningsbeslissing. In 26 zaken heeft het OM besloten geen vervolging in te stellen. In het overgrote deel van deze zaken heeft het OM geoordeeld dat het optreden van de betrokken opsporingsambtenaar rechtmatig was (in overeenstemming met de geweldsinstructie) of dat de opsporingsambtenaar een beroep op een strafuitsluitingsgrond toekomt (bijvoorbeeld noodweer). In één zaak is met succes mediation ingezet en is besloten op beleidsmatige gronden te seponeren. Het OM is in één zaak overgegaan tot vervolging van een opsporingsambtenaar ter zake van gevaarlijk rijgedrag (artikel 5 WVW 1994).
Onafhankelijk onderzoek fatale politie-incidenten
Elk jaar overlijden gemiddeld tien mensen binnen de context van een politieoptreden.
Om meer inzicht te krijgen in politie-incidenten met een fatale afloop is in opdracht van de nationale politie en de Rijksrecherche in 2021 wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar de patronen, context en slachtoffers van politie-incidenten met fatale afloop. Doel van het onderzoek is om meer inzicht te krijgen in deze ingrijpende incidenten.
De Rijksrecherche heeft bij hoge uitzondering de 50 afgeronde onderzoeken naar incidenten met een dodelijke afloop uit de periode van 2016 tot en met 2020 geanonimiseerd beschikbaar gesteld voor dit wetenschappelijk onderzoek. Opvallende uitkomst is dat er in 84 procent van de gevallen bij de overleden personen sprake was van meervoudige problematiek zoals verward gedrag, middelengebruik, psychische, woon-, relatie- en/of financiële problemen. Inzichten uit het onderzoek bieden aanknopingspunten voor verder onderzoek. Zo kan het vroegtijdig signaleren van verward gedrag en oplopend contact met de politie gedurende de periode voorafgaand aan het fatale incident een belangrijke indicatie zijn. Met de uitkomsten van het onderzoek wil de politie aan de slag om de hulpverlening, voorafgaand aan en tijdens inzet bij een incident, beter te betrekken.
Bekijk hier (https://www.rijksrecherche.nl/actueel/nieuws/2022/02/10/onafhankelijk-onderzoek-politie-incidenten) het onderzoeksrapport.
Versterking
De onderzoekscapaciteit van de Rijksrecherche wordt dankzij een structurele financiële investering door het ‘Multidisciplinair interventieteam (MIT) keteneffecten’ de komende jaren uitgebreid. De opbouw naar de volledige versterking van 23 fte vindt plaats over een periode van vier jaar, waarbij in 2023 de volledige versterking is afgerond. De versterking zal worden ingezet voor een intensivering van corruptieonderzoeken binnen het domein openbaar bestuur.
De Rijksrecherche heeft, als pilot, sinds augustus 2020 twee rechercheurs permanent op de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) gevestigd voor de duur van drie jaar. Zowel kwantitatief als kwalitatief zijn in 2021 positieve resultaten zichtbaar, hetgeen door diverse netwerkpartners ook als zodanig bevestigd wordt. Voor de zomer van 2022 volgt de evaluatie van deze pilot.
Gedragscode
De Rijksrecherche onderzoekt zaken waarbij de integriteit van de overheid in het geding komt. Juist daarom is integriteit een belangrijke kernwaarde voor medewerkers van de Rijksrecherche. De Rijksrecherche hecht veel waarde aan de eigen gedragscode. Deze is door de medewerkers zelf opgesteld en nodigt uit tot reflectie en dialoog. Sinds 2021 worden jaarlijks, op basis van de nieuwe gedragscode, een aantal themasessies gepland om actief met elkaar het gesprek aan te gaan.
