De Rijksrecherche staat voor een eerlijke overheid. Als opsporingsorganisatie onderzoekt de Rijksrecherche (mogelijke) misdrijven die de rechtsstaat en daarmee het aanzien van en vertrouwen in de overheid ernstig kunnen schaden.
Onder het gezag van het Openbaar Ministerie (OM) onderzoekt de Rijksrecherche vermeend strafbaar gedrag gepleegd door ambtenaren. Het betreft veelal opsporingsonderzoeken naar ambtelijke omkoping, schending van de geheimhoudingsplicht, valsheid in geschrift, fraude of witwassen door ambtenaren.
Daarnaast doet de Rijksrecherche onderzoek naar situaties waarbij zwaargewonden of dodelijke slachtoffers vallen en de betrokkenheid van opsporingsfunctionarissen wordt onderzocht. Dergelijke onderzoeken komen bijvoorbeeld voor in geval van vuurwapengebruik door politie of Koninklijke Marechaussee. Steeds vaker zet de Rijksrecherche ook haar expertise in om bestuurders te adviseren op het gebied van de aanpak en preventie van mogelijke integriteitsschendingen.
Resultaten
De coronapandemie heeft in 2020 geen gevolgen gehad voor het aantal onderzoeken dat door de Rijksrecherche is uitgevoerd. In 2020 verrichtte de Rijksrecherche 113 oriënterende, feiten- en strafrechtelijke onderzoeken. Daarnaast stelde de Rijksrecherche een aantal bestuurlijke adviezen op. Dit zijn (preventie)adviezen die de Rijksrecherche in opdracht van het OM uitbrengt naar aanleiding van een strafrechtelijk onderzoek.
In 2020 verrichtte de Rijksrecherche 113 oriënterende, feiten- en strafrechtelijke onderzoeken
In 2020 zijn door de Rijksrecherche 20 lek- en 36 corruptiezaken onderzocht. Lekonderzoeken zijn onderzoeken naar een mogelijke schending van de geheimhoudingsplicht (artikel 272 van het Wetboek van Strafrecht) en corruptieonderzoeken zijn onderzoeken naar ambtelijke omkoping (artikel 363 e.v. van het Wetboek van Strafrecht). Een deel betreft ook (zeer) complexe en omvangrijke onderzoeken waarbij regelmatig contact met georganiseerde criminaliteit is waargenomen. Net als in de afgelopen jaren blijven de signalen en meldingen die bij de Rijksrecherche binnenkomen stijgen.
In 2020 heeft het Team Spoedeisende Inzet (TSI) van Rijksrecherche in totaal 43 zaken onderzocht. TSI onderzoekt het optreden van opsporingsambtenaren in incidenten waarbij sprake is van zwaargewonde of dodelijke slachtoffers. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om het overlijden van personen door vuurwapengebruik of personen die zijn ingesloten in een politiecel of in de arrestantenbus. In de door de Rijksrecherche onderzochte TSI-zaken waren zestien dodelijke slachtoffers te betreuren, waarvan vijf dodelijke slachtoffers in schietincidenten. Of er sprake is geweest van een causaal verband tussen het onverhoopt overlijden van een persoon en het handelen van de betrokken politieambtenaren, moet blijken uit het feitenonderzoek van de Rijksrecherche. Na afronding van het Rijksrechercheonderzoek beoordeelt het OM op grond van de onderzoeksresultaten of het optreden door de opsporingsambtenaar in overeenstemming met de geweldsinstructie is geweest en of tot vervolging wordt overgegaan.
In 2020 zijn van de 43 TSI-zaken 38 zaken ter beoordeling ingestroomd bij het OM. Vijf zaken zijn stopgezet of overgedragen aan de politie, omdat deze bij nader onderzoek niet voldeden aan de criteria voor een Rijksrechercheonderzoek. Denk hierbij aan zaken waar bij nader inzien sprake was van gering letsel. In 22 van deze zaken is het onderzoek door de Rijksrecherche nog gaande of is de OM-beoordeling nog niet gereed. Vijftien van de ingestroomde zaken zijn door het OM geseponeerd, veelal omdat de betrokken politieambtenaren een beroep op noodweer toekwam of omdat zij rechtmatig hadden gehandeld (conform de geweldsinstructie). In één zaak is het OM overgegaan tot vervolging van een politieambtenaar ter zake van zware mishandeling.
| Ambtelijke corruptie | 36 |
| Schending geheimhoudingsplicht | 20 |
| Overige ambtsmisdrijven (fraude e.d.) | 6 |
| Disciplinaire / tuchtrechtelijke onderzoeken | 0 |
| Tegenspraak | 0 |
| Drugsgerelateerde delicten | 0 |
| Zedendelicten | 1 |
| Celdoden | 0 |
| Levensdelicten | 1 |
| Overige misdrijven | 8 |
| Geweldsincidenten vrijheidsbeneming | 11 |
| Overige confrontaties met politie (ongeval, achtervolging, aanhouding) | 8 |
| Schietincidenten | 22 |
| Totaal | 113 |
Versterking Rijksrecherche
In het voorjaar van 2020 ontving de Rijksrecherche een toezegging voor een uitbreiding vanuit het Brede offensief tegen ondermijnende criminaliteit (BOTOC). De Rijksrecherche is direct gestart met de werving van nieuwe rijksrechercheurs.
Op 1 januari 2020 is het Besluit themaverwerking (Stb. 2019/475) in werking getreden en kan zogeheten zachte (opsporings)informatie over ambtelijke corruptie uit politiegegevens langer worden bewaard. De inrichting van dit themaregister bij de Rijksrecherche is momenteel in ontwikkeling. De themaverwerking versterkt de informatiepositie van de Rijksrecherche voor wat betreft het opsporen van ambtelijke omkoping.
In 2020 is de Rijksrecherche begonnen aan een pilot in Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba), waarbij twee rijksrechercheurs sinds augustus permanent gevestigd zijn op Bonaire. Aanwezigheid versterkt de informatie- en netwerkpositie van de Rijksrecherche waardoor zij naar verwachting haar taken beter kan uitoefenen.
Samenwerking
In de aanpak tegen georganiseerde ondermijnende criminaliteit werkte de Rijksrecherche het afgelopen jaar in diverse onderzoeken samen met o.a. politie, Koninklijke Marechaussee en andere (bijzondere) opsporingsdiensten. In deze onderzoeken onderzocht de Rijksrecherche specifiek signalen van ambtelijke corruptie. Het omvangrijke onderzoek naar versleutelde communicatie (PGP-data) in het criminele circuit (EncroChat) heeft ertoe geleid dat onder regie van de Rijksrecherche dit jaar een tijdelijk team is opgericht. In het Team Aanpak Corruptie (TAC) werken de Landelijke Recherche en de Rijksrecherche vanuit eigen expertise en verantwoordelijkheid samen om strafrechtelijk onderzoek te doen naar signalen van corruptie vanuit PGP-data. Het betreft corruptie waarbij door opsporingsambtenaren informatie uit politiesystemen wordt verstrekt en/of verkocht aan derden. In de aanpak tegen georganiseerde ondermijnende criminaliteit in de havens is in 2020 een nieuw samenwerkingsverband gestart genaamd Combiteam Havens. Dit is een samenwerking tussen de politie, de FIOD, het OM en de Rijksrecherche. Het team onderzoekt zware vormen van georganiseerde ondermijnende criminaliteit die de integriteit en veiligheid aantasten van havens zoals die van Rotterdam en Vlissingen.
