De Veroordeling

‘Deventer Moordzaak wordt verfilmd’. Begin 2019, bijna tien jaar na de gewelddadige dood van een weduwe in Deventer, verschijnt dit berichtje bij een regionale omroep. Het tovert meteen weer de roemruchte beelden uit de zittingszaal op het netvlies. De kalende belastingadviseur, die hoofdschuddend aanhoort hoe het gerechtshof hem veroordeelt voor de moord. De schijnbaar onkreukbare belastingadviseur, die hevig tegenstribbelend door de parketpolitie afgevoerd wordt naar zijn cel.

In die cel hoort geen belastingadviseur te zitten, maar een klusjesman. Deze ‘klusjesman’ wordt eind 2005 hondsbrutaal als de ware dader ten tonele gevoerd. Door een opiniepeiler, die overtuigd is van de onschuld van de veroordeelde. De opiniepeiler weet de publieke opinie effectief te bespelen. Social media bestaan nog niet, maar via een website wordt volop campagne gevoerd en ook talkshows bieden de opiniepeiler een podium.

Ook bij het OM krijgt de opiniepeiler voet aan de grond. Op zijn aandringen komt er een ‘oriënterend vooronderzoek’ om te kijken of er daadwerkelijk sprake is van informatie die een nieuw licht op de feiten werpt.

De schijnwerpers staan inmiddels vol op de ‘klusjesman’ van de weduwe, die overigens helemaal geen klusjesman is. Op internet wordt een dossier gebouwd rond het baasje van drie angstaanjagend grote honden, een verzamelaar van messen bovendien. Het contrast met de belastingadviseur annex brave huisvader is groot.

De Deventer moordzaak begint de vorm aan te nemen van een bizar moordspel, waarbij de spelers lijnrecht tegenover elkaar staan. Een snel slinkende groep die gelooft dat de belastingadviseur terecht veroordeeld is, tegenover een groeiende en zeer luidruchtige groep die gelooft dat de klusjesman de daadwerkelijke moordenaar is. Steeds vaker krijgt de OM-woordvoerder aan het eind van een gesprek met een journalist de gewetensvraag: ‘Zeg Tineke, geloof je nou zelf écht dat de veroordeelde het gedaan heeft?’

De woordvoerder gelooft in haar eigen boodschap. Maar de voortrazende mediastorm doet dat geloof soms wankelen. Wat nou, als de belastingadviseur het toch niet gedaan heeft? Strafrecht is toch geen kwestie van geloven, maar van feiten en bewijzen?

Dat het ‘oriënterend vooronderzoek’ geen nieuwe inzichten oplevert, is voor de woordvoerder geen grote verrassing. Wél verrassend is dat het graf van de weduwe geopend moet worden, een eis die de opiniepeiler bij de kortgedingrechter heeft neergelegd. De opiniepeiler heeft, zwaaiend met een metaaldetector boven het graf, voeding gegeven aan het gerucht dat de klusjesman hier het moordwapen verstopt heeft. De ‘maatschappelijke onrust’ is voor de rechter reden om de opiniepeiler in het gelijk te stellen.

Ook als er geen mes verborgen blijkt te liggen in het graf, luwt de storm niet. De rechter verbiedt de opiniepeiler om de klusjesman nog langer als dader te bestempelen. Na het vonnis krijgt hij nog één keer alle lof toegezongen in een televisieshow. En zijn werk wordt voortgezet. Het regent complottheorieën en aangiftes tegen OM’ers die een hoofdrol zouden spelen in het complot. De OM-woordvoerder is op internet inmiddels een beklagenswaardige figuur geworden: ‘Arme Tineke, die dag in dag uit leugens moet verkopen voor haar baas.’

De woordvoerder gelooft nog steeds in haar eigen boodschap. Gelukkig maar. Wie dag in, dag uit het gevoel heeft leugens te moeten verkopen, slaapt slecht en vindt ook weinig troost in het salarisstrookje.

Troost biedt het boek van journalist Bas Haan, waarin het complot wordt ontrafeld. En dan nu de film; De Veroordeling. Ga deze film zien. Verwonder je. Schaam je, wellicht.