Love, hope, joy and justice

Met 33 professionals vanuit politie, OM, jeugdreclassering, Halt, Sociaal Werk Nederland, jongerenwerkers, Ministerie van Justitie en Veiligheid en diverse gemeenten ben ik op studiereis in Dublin. Een divers gezelschap met wie ik een paar dagen, al wandelend door de stad, verschillende Youth Diversion-organisaties bezoek. En het is nog mooi weer ook!

Waarom Ierland? Omdat Ierland op een zeer vooruitstrevende manier met jongeren omgaat die in aanraking zijn gekomen met de politie. Als in Ierland jongeren verdacht worden van een strafbaar feit, krijgen zij de kans in aanmerking te komen voor een Diversion-traject met als ‘beloning’ dat zij niet voor de rechter hoeven te verschijnen. Voorwaarde is wel dat de jongere het feit bekent en wil meewerken aan Diversion. In plaats van een straf krijgt hij begeleiding van een gespecialiseerde jeugdagent (een Juvenile Liasion Officer (JLO)). Soms blijken een paar gesprekken al genoeg voor de verdachte om weer op het rechte pad te komen. Maar als er meer ondersteuning nodig is, wordt de jongere verwezen naar een Youth Diversion Project en wordt hij begeleid door een youth justice worker (jongerenwerker). Zo krijgt hij de hulp die nodig is om zijn leven weer op de rit te krijgen.  

Heel bijzonder is dat, ook als een jongere opnieuw verdacht wordt van een strafbaar feit, de jeugdagent opnieuw bekijkt of Diversion mogelijk is. Zelfs een rechter kan nog besluiten om een jongere alsnog naar Diversion te sturen. De gedachte hierachter is dat sommige jongeren soms meer tijd nodig hebben om tot inzicht te komen dat zij daar baat bij hebben. Wat me zeer aanspreekt in dit systeem is dat het in Ierland bij de verschillende Youth Diversion-organisaties telkens gaat om de kernwaarden ‘love, hope, joy and justice’. Zij geloven dat jongeren zich beter kunnen ontwikkelen als je in hen investeert in plaats van hen straft.

Wat vinden slachtoffers daarvan? We spreken een jeugdagent die vertelt dat slachtoffers het vaak belangrijk vinden dat jongeren hun fouten goedmaken in plaats van dat zij gestraft worden. Als voorbeeld noemt hij het gesprek dat hij had met een slachtoffer van een beroving. Die wilde liever excuses en een bos bloemen dan dat de jongere een strafblad zou krijgen en misschien verder zou afglijden. Mij komt het heel verfrissend over dat de Ierse samenleving openstaat voor het bieden van kansen en investeren in de ontwikkeling van jongeren die in aanraking zijn gekomen met politie. Die houding mis ik nogal eens in het Nederlandse debat over de aanpak van jeugdcriminaliteit. Natuurlijk zijn er grenzen. Bij ernstige misdrijven zoals poging tot doodslag of seksueel geweld volgt ook in Ierland een straf. Het Ierse stelsel is dan zelfs nog een stuk grilliger dan in Nederland. Jongeren die bestraft zijn voor dit soort delicten, worden vanaf hun achttiende in een gevangenis voor volwassenen geplaatst.

Tijdens deze studiereis komt de vraag op of de Nederlandse Halt-interventie ook een vorm van Diversion is. Uiteindelijk is de conclusie dat dit niet het geval is. De Halt-interventie is namelijk kort, maximaal twintig uur en er is geen samenwerking met jongerenwerkers. Maar bovenal is het grootste verschil dat als de Halt-interventie niet goed verloopt, er altijd een weg terug is naar het strafrecht. In Ierland is dat alleen het geval als de jongere verdacht wordt van een nieuw strafbaar feit. En ook dan kan hij nog een kans krijgen voor Diversion.

Al met al kan ik zeggen dat het Ierse systeem mij inspireert! Als we in Nederland nog scherper zouden kiezen welke zaken buiten het strafrecht kunnen blijven, is dit niet alleen gunstiger voor de ontwikkeling van jongeren, maar kunnen we daarmee ook versnelling brengen in het nagenoeg vastgelopen (jeugd) strafrechtsysteem. Voor de meest zware zaken die daar echt thuishoren.