Online kansen en valkuilen

De online wereld is razendsnel, biedt tal van kansen. Jongeren leren er van alles, zowel op creatief als praktisch vlak. En bovenal het bouwen van netwerken. De mogelijkheden zijn werkelijk oneindig, maar je moet wel weten waar je je in beweegt.

Want er is ook een keerzijde. Een kleine groep jongeren raakt verstrikt in de schaduwkant van online netwerken. Want daar lonken status, spanning, dure auto’s en vooral snelle rijkdom. Eén klik volstaat al om een persoonlijk bericht te krijgen voor een ‘klus’, waarmee je snel geld verdient. Zonder veel moeite, zonder regulier bijbaantje. Tot het misgaat…

Als jeugdofficier van justitie kom ik ze bijna dagelijks tegen: jongeren die dachten even snel iets te verdienen, maar geconfronteerd worden met een vervolging voor een strafzaak. Zo’n traject begint vaak met iets kleins, zoals een pakketje aannemen, een betaalrekening uitlenen of een filmpje delen. Maar voor ze het weten, staan ze voor de kinderrechter, omdat ze verdacht worden van iets waar ze zelf nauwelijks de gevolgen van konden overzien.

De prijs is hoog

Wat mij raakt en verontrust is het gemak waarmee online contacten ontstaan. Jongeren weten soms niet eens wie hen in een appgroep ‘zet’ of wie hen persoonlijk benadert met de vraag: ‘Snel geld verdienen’? Voor je het weet, bestuur je de vluchtscooter bij een overval of hang je een vuurwerkbom aan iemands deur. Tot de politie bij jou thuis voor de deur staat. Op zitting hoor ik vaak hetzelfde: “Ik wist eigenlijk wel dat het niet helemaal goed zat, maar ik dacht ‘even snel geld verdienen’ en dan stop ik.”

Dat moment van denken of eigenlijk niet denken, is precies waar het misgaat. Het jongerenbrein is nog in ontwikkeling. De zucht naar beloning wint het vaak van het vermogen om vooruit te kijken. De ‘prijs’ is helaas hoog: vaak nare gevolgen voor slachtoffers, verdrietige ouder(s), schaamte en niet te vergeten een strafblad. Want een vonnis voor een ernstig delict kan je jaren later nog achtervolgen, bijvoorbeeld bij het aanvragen van een verklaring omtrent gedrag (vog).

Tijdens een podcastgesprek over online veiligheid voor het Nationaal Programma Samen Nieuw-West (Amsterdam) merk ik veel herkenning. Mijn gesprekspartners, docenten van het Calandlyceum, een student psychologie en een criminoloog, zien dezelfde verleidingen en risico’s. Maar ook het gebrek aan kennis van wat er allemaal speelt in de online wereld. Ouders en professionals hebben daar vaak geen idee van. Pas als je dat weet, kun je erover met elkaar in gesprek gaan en de jongeren begrijpen.

Maatschappelijk tegenwicht

Overigens, als jongeren dromen van geld verdienen, is daar niets mis mee. Ambitie mag. De vraag is alleen hoe je die gaat waarmaken. Een studieleider, tevens moeder van vijf kinderen, maakte een treffende opmerking. ‘We moeten jongeren helpen ontdekken wie ze zijn. Wat hen drijft. Wat hun kwaliteiten zijn en waar zij energie van krijgen.’ Dat spreekt mij erg aan. Zou in die benadering wellicht de sleutel kunnen zitten? Door bijvoorbeeld een netwerk op te zetten voor maatschappelijke stages op allerlei terreinen, waardoor jongeren ontdekken wat ze interessant vinden en waar hun talenten liggen.

Kortom, de online wereld biedt oneindig veel kansen, maar ook valkuilen. Vooral voor jongeren. Die lopen het risico zich te laten verleiden door het snelle geld. Daarom is het zaak met elkaar maatschappelijk tegenwicht te bieden door jongeren te laten ontdekken wie zij zijn en positieve ervaringen op te laten doen. Op die manier kunnen wij jongeren wapenen tegen de verleidingen van de online wereld.