‘Ga niet zelf het afpakwiel uitvinden’

Tips van de adviseurs ‘internationaal’ van FP

Wil je internationaal waardevolle goederen in beslag laten leggen en laten afpakken? Dóen. Neem wel je tijd. Ga niet zelf het wiel uitvinden. En schroom niet om ons zo snel mogelijk erbij te halen. Hoe eerder hoe beter. Dat adviseren Jeroen Hennekam en Else Riep, adviseurs ‘Internationaal’ bij het Functioneel Parket. Hennekam: “We merken wel eens dat kort voor een ‘actiedag’ met arrestaties en doorzoekingen collega’s ineens bedenken dat ze ook beslag willen leggen op buitenlandse bankrekeningen. Dan gaat men op het laatst uitpuzzelen hoe dat moet.”

“Soms is daarvoor een speciale aanpak vereist ”, vult Else Riep aan. “Als mensen in zo’n geval dan zelf maar iets uitsturen naar het buitenland kan dat mis gaan. Dan wordt ons gevraagd of het nog kan worden rechtgebreid. Dat ‘puin ruimen’ dóen we en dan komt het soms goed, maar soms niet, en dat is niet nodig.”

Hennekam en Riep geven graag tips, want zij hebben kennis die niet elke OM’er hoeft te hebben. De FP-adviseurs zijn ingeschoten in internationale verdragen en Europese regelgeving op het gebied van afpakken. Ze kennen hun evenknieën in andere landen, en kunnen zo het internationaal afpakken versnellen. “Zo bestaat er het ARO-netwerk (Asset Recovery Offices- red.), een samenwerkingsverband van politie en justitie binnen de EU tussen nationale bureau’s die zich bezig houden met operationele informatie-uitwisseling en de uitwisseling van best practices op het gebied van afpakken. Daarin kun je met een politieel verzoek achterhalen of verdachten in het buitenland beschikken over vermogen. Soms is het bijvoorbeeld mogelijk om na te gaan of iemand een bankrekening in het buitenland heeft.”

Schikking

Kijk niet alleen door de Nederlandse bril, luidt een andere tip van het ‘internationale’ duo. “Neem bijvoorbeeld de situatie waarin in de Nederlandse ontnemingsprocedure een schikking is getroffen, waarbij de verdachte afstand doet van de in beslag genomen goederen. Als ook in het buitenland vermogen in beslag is genomen, kan dat extra werk opleveren. Dan moet je het buitenland uitleggen dat door die schikking er geen reden meer is om het beslag te handhaven, en vraag je om het beslag op te heffen. Dan moet je bij het sluiten van de schikking wel de nodige regelingen hebben getroffen waarmee het beslag door de buitenlandse autoriteiten aan Nederland kan worden overgedragen. Vaak is het voor het buitenland bijvoorbeeld nodig om een schriftelijke betalingsopdracht te hebben van bijvoorbeeld de verdachte om geld van een bankrekening naar Nederland over te kunnen maken. Daarnaast moet je er rekening mee houden dat binnen de EU een fifty-fifty verdeling bij ‘asset sharing’ gebruikelijk is. Dat geldt voor bedragen die wij voor een ander Europees land afpakken, maar ook andersom.”

Internationaal afpakken is in ontwikkeling. “Je moet het buitenland goed uitleggen welke afpakprocedure gevolgd wordt, wat en waarom je iets wil. Met letterlijke vertalingen van Nederlands ontnemingsjargon als ‘conservatoir beslag’, ‘ontnemingsmaatregel’ of ‘verbeurdverklaring’ kom je niet ver. Dus leg het goed uit in het rechtshulpverzoek of Europees bevriezingsbevel (binnen de EU). Via je politiële en justitiële ARO-netwerken kan ook altijd worden gevraagd welke mogelijkheden er in het buitenland zijn.”
Bedenk dat onze vrije pioniersgeest in den vreemde soms afschrikt, zeggen Riep en Hennekam. “Wij redeneren: ook al is iets niet expliciet wettelijk geregeld , dat wil niet zeggen dat het dan niet kan. Soms kan iets toch, door het vanuit een andere mogelijkheid te benaderen. Het buitenland blijft vaak liever inside the box: Staat iets niet expliciet in de wet uitgeschreven, dan is het gewoon onmogelijk.”

Turkije

Soms kan juist meer dan we denken, weet Else Riep. “Bijvoorbeeld beslag leggen op verdacht vermogen in Turkije. Menigeen vraagt zich af of samenwerking met de Turkse autoriteiten vandaag de dag mogelijk is. Maar het kán, al zijn de Turkse autoriteiten wat formeler geworden. Daarbij helpt mee dat Turkije zelf honderd procent van het inbeslaggenomen vermogen mag houden, omdat het land niet tot de EU behoort.”

En hoe zit het met bitcoins? Jeroen Hennekam: “Die hebben we in verschillende onderzoeken al veilig kunnen stellen. De uitdaging is om het snel in beslag te nemen, want met één druk op de knop kunnen bitcoins ‘weggemaakt’ worden. Daarom is het van belang te weten wie je in het buitenland moet benaderen en welke instrumenten je moet gebruiken. Je moet, indien de bitcoins in een wallet van een bitcoin exchanger (een bitcoinbedrijf zoals bijv. Kraken) zijn bewaard, op voorhand via de bevoegde buitenlandse autoriteiten regelen dat zo’n bitcoin exchanger, meewerkt aan een tijdelijke bevriezing, zodat wij tijd hebben om onze stukken over te dragen. Binnen de EU gebruik je het bevriezingsbevel, daarbuiten gebruik je een rechtshulpverzoek. Informatie opvragen rondom bitcoins moet binnen de EU met een Europees Onderzoeksbevel (EOB), daarbuiten met een rechtshulpverzoek.”

Boot verkopen

Kijk ook vooruit, en kom je beloften aan andere landen na, zegt Hennekam. “Als we een groot geldbedrag in beslag nemen, gaan we enthousiast door. Maar blijkt er geen geld te staan op een rekening die bijvoorbeeld via de buitenlandse FIU tijdelijk is ‘bevroren’, dan vergeten we soms stap twee te zetten, namelijk het beloofde justitiële verzoek te doen.”

Riep: “In Nederland zeggen we graag: we pakken álles van een verdachte af. Het gevolg is dat soms veel tijd wordt besteed aan oude, tweedehands auto’s in het buitenland. Je moet je afvragen of je wel overal die buitenlandse autoriteiten voor aan het werk moet zetten. Realiseer je ook wat er komt kijken bij een inbeslagname in het buitenland van een vliegtuig of boot. Het is voor het buitenland niet altijd mogelijk om een boot te verkopen, maar de kosten van inbeslagname en soms jarenlang beheer van dat beslag zijn groot. Wie in beslag neemt draait in principe op voor de kosten, maar niet elk land heeft de financiële mogelijkheden om boten en dure auto’s jarenlang te stallen en onderhouden. Denk na of je het dan toch vanuit Nederland kan laten organiseren.”