De moord op Ichelle van de Velde

'Als je het zou verfilmen, zouden mensen het waarschijnlijk ongeloofwaardig vinden'

“Het gaat om een vermissing,” hoort officier van justitie Mark de Graaf in januari 2021 zijn teamleider door de telefoon zeggen. Zijn precieze reactie kan hij zich nu, ruim tweeënhalf jaar later, niet meer herinneren, maar een zekere mate van teleurstelling moet erin hebben doorgeklonken, vermoedt hij. Sinds het behalen van de TGO-module in 2019 heeft hij leidinggegeven aan twee TGO’s (Team Grootschalige Opsporing). In beide gevallen betrof het zogenoemde slapende onderzoeken, onderzoeken overgenomen van gepensioneerde of anderszins vertrokken collega-officieren, waarin weinig meer gebeurde. Nu krijgt hij voor het eerst een kersvers TGO op zijn naam, maar de adrenaline waarop hij had gehoopt, blijft uit. Vermissingen, zo weet hij, leiden meestal niet tot de meest spannende onderzoeken. Negen van de tien keer duikt de vermiste na een paar dagen of weken alsnog weer op, of blijkt de persoon zelfmoord te hebben gepleegd. Einde onderzoek. Ook de plek waarvandaan de vermissing wordt gemeld werkt niet bepaald mee: Oostburg, een stadje van amper 4500 zielen in Zeeuws-Vlaanderen. De Graaf is er nog nooit geweest, maar als geboren Noord-Groninger kan hij er zich iets bij voorstellen, bij de leegte van zo’n uithoek.

Een vreemd sms-je

Op de ochtend van dinsdag 15 december 2020 belt de 29-jarige Ichelle van de Velde met haar moeder Miranda. Ze is dan op weg van haar woning naar haar naaiatelier Pins & Needles, beide in Oostburg. Kort bespreken ze de nieuwe lockdown die de avond ervoor is aangekondigd als gevolg van de coronapandemie, en de gevolgen daarvan voor haar nering. Het is de laatste keer dat haar moeder Ichelles stem zal horen. ’s Avonds ontvangt ze nog wel een sms van haar.

De Graaf: “Een geruststelling was dat helaas niet. Ichelle sms-te nooit, ze deed alles via WhatsApp. Ook de schrijfstijl herkende haar moeder niet als die van haar dochter. Er stonden woorden in die zij nooit gebruikte. En dan was er nog de inhoud van het bericht. Ichelle zou een paar dagen weg zijn met een vriendin. Haar moeder geloofde daar niets van. Een paar dagen weg? Terwijl haar winkel zo vlak voor de kerst vol hing met werk? Waarom? Waar naartoe dan? En met welke vriendin?”

Nog dezelfde avond informeert moeder Miranda bij Ichelles beste vriendinnen. Niemand van hen heeft enig idee. Een bezoek aan de woning van haar dochter doet de alarmbellen nóg harder rinkelen. In het verlaten huis treft ze alleen Harvey aan, Ichelles kat, die zonder eten of drinken is achtergelaten. Ook lijkt er geen tas te zijn ingepakt. Al haar kleding ligt nog in de kast.

De volgende dag stapt Miranda naar de politie om haar dochter als vermist op te geven. Omdat Ichelle een volwassen vrouw is en ze op dat moment amper 24 uur vermist is, komt de politie aanvankelijk nog niet in actie. Pas wanneer ze met kerst nog altijd spoorloos is, start de districtsrecherche een onderzoek.

Het spirituele winkeltje

Zo lang kan en wil Ichelles familie niet wachten. Haar moeder en broer stappen diezelfde dag nog het spirituele winkeltje Lotus binnen, waar de zoete geur van wierook zoals altijd welig walmt. De winkel van de Belgische Sandra bevindt zich twee deuren verderop van Ichelles naaiatelier en de beide dames zijn goed bevriend. Bijna dagelijks komen de twee onderneemsters bij elkaar over de vloer. Ook Sandra weet van niets, zegt ze, en toont zich uiterst ongerust. Onmiddellijk biedt ze haar hulp aan. In de weken die volgen zal ze op social media actief alle berichten reposten die gaan over Ichelles vermissing. Ook neemt ze fysiek deel aan enkele van de vele zoekacties die plaatsvinden in de omgeving van Oostburg. Allemaal tegen beter weten in, zo blijkt later. Op het moment dat Sandra in haar winkel de bezorgde moeder en broer van haar vriendin te woord staat, ligt het levenloze lichaam van Ichelle op amper een meter afstand in het paskamertje. Achter een gordijn en een stapel dozen.

Op het moment dat officier De Graaf van zijn teamleider te horen krijgt dat hij het onderzoek genaamd Madison zal gaan leiden, op 20 januari 2021, is Ichelle precies vijf weken spoorloos. Het onderzoek dat de districtsrecherche na de kerstdagen naar haar verdwijning instelde, heeft nauwelijks concrete aanknopingspunten opgeleverd. Ook de media-aandacht die de zaak inmiddels heeft gekregen, zowel regionaal als nationaal, heeft niet tot een doorbraak geleid.

Kort na het opstarten van het TGO vindt een zogenaamd VKL-overleg plaats, het overleg van de vaste kern van leidinggevenden binnen het Team Grootschalige Opsporing. Dat gebeurt online. Op zijn scherm ziet De Graaf een stuk of achttien, voor hem grotendeels onbekende gezichten verschijnen. Driftig maakt hij aantekeningen. Wie is wie, en wie is waarvan?

De Graaf: “De belangrijkste vraag is op dat moment: leeft ze nog? Dat wisten we niet. Op basis van wat we wel wisten, leek het ons zeer onwaarschijnlijk dat ze vrijwillig was vertrokken naar waar dan ook. Dat scenario viel niet te rijmen met haar persoon en met haar situatie. Afgezien van een aantal sms-jes, afkomstig van Ichelles telefoon, berichten waarvan familie en vrienden zich niet konden voorstellen dat die door haar zelf geschreven en verstuurd waren, was er verder ook niets dat daar op duidde. Ook waren er geen redenen om aan te nemen dat ze suïcidaal was. Een verhaal dat wel meerdere malen opdook in het politieonderzoek was dat Ichelle mogelijk betrokken zou zijn geweest bij een driehoeksrelatie met Sandra, de eigenaresse van de spirituele winkel, en haar echtgenoot. Meerdere vriendinnen van Ichelle verklaarden daarover. Bovendien vertelde haar moeder dat er vlak voor de vermissing een flinke ruzie zou zijn geweest tussen Ichelle en Sandra. Ichelle zou de driehoeksrelatie hebben willen beëindigen. Wat daar van klopte, wisten we niet, maar het was voor het onderzoek op dat moment een van de weinige aanknopingspunten die we hadden.”

Een zwaar en stinkend pakket

Op dinsdag 9 februari, terwijl familie en vrienden nog vrijwel dagelijks hun eigen zoekacties uitvoeren, staan er voor het onderzoeksteam meerdere doorzoekingen gepland: die van de winkel van Ichelle, die van de winkel van Sandra, en die van het huis waar Sandra woont, samen met haar echtgenoot en zes van haar negen kinderen. Dat Sandra diezelfde dag als verdachte wordt aangehouden is in eerste instantie niet voorzien. Tot dan toe heeft de Belgische altijd verklaard dat zij Ichelle op maandag 14 december voor het laatst heeft gezien. Die verklaring valt moeilijk te rijmen met een foto die wordt aangetroffen op haar telefoon, die ze vrijwillig aan de politie afstaat. De foto, waarop Ichelle deels te zien is, is eerder door Sandra van haar telefoon verwijderd. Desondanks slagen digi-rechercheurs erin hem alsnog te achterhalen.

De Graaf: “Die foto bleek te zijn genomen in het keukentje van Sandra’s spirituele winkel, op dinsdag 15 december, rond één uur ‘s middags. Blijkbaar loog Sandra dus over de datum waarop ze Ichelle voor het laatst had gezien.”

Voor de ogen van haar man en kinderen, die op het punt staan naar een vakantiehuisje te vertrekken om ruimte te maken voor de doorzoeking, wordt Sandra als verdachte aangehouden. Zelf ontkent ze dan nog altijd elke betrokkenheid. Iets dat zij heel lang zal blijven volhouden, ook al wordt er later die dag, onder een grote ronde tafelpoot in het keukentje van haar winkel, een bloedvlek gevonden in het tapijt. Bloed van Ichelle, zo blijkt nog diezelfde avond na onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut. En dat is niet het enige dat om uitleg schreeuwt.

“Op diezelfde dag ontvingen we bericht van Sandra’s echtgenoot,” herinnert officier De Graaf zich. “Samen met de kinderen verbleef hij op dat moment in het vakantiehuisje, waar uiteraard uitvoerig werd nagepraat over de plotselinge aanhouding van Sandra. De 13-jarige zoon vertelde daarbij dat hij enkele weken eerder, ‘toen het zo sneeuwde’, zijn moeder had moeten helpen met het tillen van een zwaar pakket dat vanuit de garage in haar Peugeot moest worden gelegd. Dat pakket zou volgens de jongen omwikkeld zijn geweest met vuilniszakken en vreselijk hebben gestonken. Toen de vader van de jongen ons dat vertelde, hebben we zijn zoon direct in een studio speciaal voor minderjarigen laten verhoren. Hij bevestigde het verhaal en vertelde bovendien dat hij datzelfde pakket, op verzoek van zijn moeder, samen met een vriendje eerder ook al vanuit de winkel van Sandra naar haar auto had getild.”

Volledig verzonnen

Terwijl de zaak steeds luguberder vormen lijkt aan te nemen en de media-aandacht aanzwelt, probeert De Graaf, net als alle andere leden van het onderzoeksteam, het hoofd koel te houden. De verklaringen van de zoon worden naast de gegevens gelegd die afkomstig zijn van de GPS-tracker waarmee Sandra’s Peugeot is uitgerust.

De Graaf: “Had haar auto rond die tijd opvallende bewegingen gemaakt? Had hij op onlogische plekken stilgestaan? Dat bleek het geval. Kort daarna, in een afwateringskanaal enkele kilometers buiten Oostburg, doken leden van het Landelijk Team Onderwaterzoekingen van de politie de eerste lichaamsdelen van Ichelle op.”

Pas weken later, na meerdere zoekacties, zal haar in stukken gezaagde lichaam weer compleet zijn. Nog later wordt onder een brug ook Ichelles telefoon teruggevonden. Het toestel ligt dan al een maand of tien in het water. Toch slagen specialisten van het NFI erin om er nog de nodige data aan te ontfutselen.

In de week na haar aanhouding vinden er vier uitgebreide verhoren plaats waarin door Sandra voornamelijk wordt ontkend en gezwegen. De Graaf herinnert zich de beelden van die verhoren nog goed. “Sandra is een kleine, iele vrouw. Met haar 1 meter 60 is ze bijna een kop kleiner dan Ichelle was, en zeker twintig kilo lichter. Ze sprak opvallend langzaam. Alsof ze elk woord minstens tien keer afwoog voordat ze het uiteindelijk uitsprak. In sommige van haar politieverhoren is ze soms twee, drie minuten gewoon stil. Zó lang dat je je afvraagt: heeft ze de vraag wel gehoord? Is ze er überhaupt nog bij?”

Pas op 16 februari, wanneer Sandra geconfronteerd is met de onderzoeksresultaten tot dan toe, komt ze tijdens het vijfde verhoor met een handgeschreven verklaring. Een verklaring die De Graaf later op zitting zal kwalificeren als ‘bizar’ en ‘volledig verzonnen’. Ze vertelt dat Ichelle inderdaad dood is, maar dat zij met haar dood niets te maken heeft. Als men echt wil weten hoe het zit, dan kunnen ze dat beter aan haar man vragen, wiens naam ze dan al een tijdje weigert uit te spreken. Door hem zou ze op een dag naar een bouwmarkt in Brugge zijn gestuurd met een vreemd boodschappenlijstje: vuilniszakken, tape, een handbijl en een reciprozaag, een elektrische handzaag. Later zou hij haar hebben opgedragen ‘het restant’ van Ichelles lichaam op te ruimen.

Hevig verliefd

De Graaf: “Natuurlijk hebben we de mogelijke betrokkenheid van Sandra’s echtgenoot uitvoerig onderzocht. Voor haar beschuldigingen hebben we geen enkel bewijs gevonden. Wel bleek ze inderdaad bij die bewuste bouwmarkt te zijn geweest en die bewuste spullen te hebben gekocht – plus een geurboompje dat we op beelden van de ANPR-camera’s duidelijk aan de spiegel zagen bungelen – maar uit niets bleek dat zij dat in opdracht van haar echtgenoot deed. Haar man is op de dag van Ichelles verdwijning ook helemaal niet in Oostburg geweest. Hij was de hele dag aan het werk bij zijn werkgever in België. Uit meerdere appjes bleek bovendien dat hij en Ichelle hevig verliefd op elkaar waren. Hij had geen enkel motief voor de moord. Ik vind dat trouwens nog altijd iets ongelooflijks. Dat je zoiets verschrikkelijks doet, iets waar je zoveel mensen zoveel verdriet mee doet, iets waarop een enorme gevangenisstraf staat, en het dan in de schoenen probeert te schuiven van iemand die er totaal geen schuld aan heeft…”

Na die handgeschreven verklaring, en nadat haar te kennen is gegeven dat die niet geloofwaardig wordt geacht, hult Sandra zich opnieuw in stilzwijgen. Ze geeft aan pas weer een verklaring te zullen afleggen wanneer het onderzoek is afgerond. Tot die tijd houdt ze haar mond. Pas op 14 april 2022, bijna anderhalf jaar na Ichelles verdwijning, bekent ze eindelijk dat zij, en alleen zij, verantwoordelijk is voor haar dood. Ze beweert dat het een ongeluk was. Een gesprek over de ontstane driehoeksverhouding met haar man en Ichelle zou op de ochtend van 15 december zijn uitgelopen op een duw- en trekpartij in de keuken van Sandra’s winkel. Daarbij zou Ichelle met haar hoofd op de punt van de radiator zijn gevallen. Toen zij daarna bewusteloos op de grond lag, hevig bloedde en moeilijk ademde, zou Sandra in een paniekreactie – ze zou naar eigen zeggen bang zijn geweest ‘alles kwijt te raken’ – haar keel hebben dichtgeknepen.

Een vonnis als een achtbaan

“Ik ben ervan overtuigd dat het anders is gegaan,” zegt De Graaf. “Als je in paniek bent, bel je 112, dan knijp je niet iemands keel dicht. Naar mijn overtuiging is Ichelle ook niet met haar hoofd op de radiator gevallen, maar is zij door Sandra met een zwaar voorwerp hard op het rechteroog geslagen, waardoor zij weerloos werd, en Sandra haar met een kleed kon vastbinden aan een stoel. Ergens in de uren daarna moet zij Ichelles keel hebben dichtgeknepen.”

Dat is ook het scenario dat hij op 8 en 9 november 2022 tijdens de inhoudelijke behandeling van de zaak in de rechtbank van Middelburg schetst, en waarvoor hij het nodige bewijs aandraagt. Toch gaat de rechtbank niet in dat scenario mee, zo blijkt wanneer het vonnis wordt voorgelezen. De rechtbank sluit namelijk niet uit dat Ichelle na een duw inderdaad met haar hoofd tegen de punt van de radiator is gevallen, zoals Sandra en haar advocaat beweren. Ook acht de rechtbank niet bewezen dat Sandra Ichelle heeft vastgebonden. Wanneer de rechter bij die bewuste passage in het vonnis is aangekomen, houdt officier De Graaf, onmerkbaar voor alle overige aanwezigen, al een tijdje zijn adem in. ‘Shit’, denkt hij, ‘waar gaat dit naartoe?'

Dan neemt het vonnis een verrassende wending. Op basis van een getuigenverklaring van een vrouw die die bewuste ochtend de spirituele winkel zou hebben bezocht - een verklaring die De Graaf heel bewust niet in de bewijslast heeft meegenomen omdat er in zijn ogen de nodige vraagtekens bij gezet kunnen worden - schetst de rechtbank weliswaar een ander scenario, maar trekt zij uiteindelijk wel dezelfde conclusie: moord. En ook de straf is conform de eis: 18 jaar cel.

“Ik weet nog goed dat, op het moment dat duidelijk werd dat de rechtbank moord tóch bewezen achtte, ik kort oogcontact had met Miranda, Ichelles moeder. Als ik terugdenk aan die blik dan voel ik gelijk weer diezelfde emotie. Nu nog. De opluchting. Ik heb dat vonnis echt als een soort achtbaan ervaren. In zekere zin past het ook wel bij de zaak. Zo’n bijzondere zaak, zoveel emoties, zo’n enorme diversiteit aan onderzoekshandelingen. Het was m’n eerste actieve TGO, en het was tot nu toe de zaak van m’n leven. En je weet het nooit, maar het zou heel goed kunnen dat ik daar aan het eind van mijn werkzame leven nog precies hetzelfde over denk. Als je het zou verfilmen, zouden mensen het waarschijnlijk ongeloofwaardig vinden.”

Sandra is tegen het vonnis in hoger beroep gegaan. Een datum daarvoor is nog onbekend.