De Z van zware zaken?

Maar wie zijn onze jongeren? Als we kijken naar de kinderen die nu onder het jeugdstrafrecht vallen, dan hebben we het over de zogenoemde generatie Z of Zoomers. Het zijn kinderen die geboren zijn tussen 1997 en 2013. Zij vormen de eerste generatie die volledig is opgegroeid met digitale technologie. Ze worden hierom ook wel digital natives genoemd. Generatie Z verwerkt informatie snel, multitaskt moeiteloos en past zich makkelijk aan nieuwe technologieën aan. Door het socialmediagebruik, komen ze veel in aanraking met onderwerpen als sociale rechtvaardigheid, inclusiviteit en duurzaamheid. Niet gek dus dat generatie Z dit belangrijke thema’s vindt.

Meer jeugdige verdachten

Als we kijken naar de demografische opbouw van onze bevolking, dan becijfert het CBS een inwoneraantal van ruim 18 miljoen mensen in 2025. Zo’n 6,5 procent daarvan wordt gevormd door 12- tot en met 17-jarigen. Zowel in absolute zin als relatief is dit aandeel afgenomen ten opzichte van bijvoorbeeld 5 jaar geleden. In de verdachtenpopulatie van het OM is echter een tegenovergestelde beweging te zien. Het aantal minderjarige verdachten tussen de 12 en 17 jaar is in de afgelopen 5 jaar met 5 procent gestegen. Momenteel gaat het om bijna 8 procent van het totaal aantal misdrijven dat bij het OM ter vervolging wordt ingeschreven. De groei doet zich recent voor en over de volle breedte. Maar vooral ten aanzien van zwaardere misdrijven waarvoor verdachten veelal in bewaring worden gesteld. Het gaat dan om delicten als brandstichting, bedreigingen, (poging tot) doodslag of moord, het bezit van wapens en explosieven en ernstige vermogensmisdrijven zoals straatroven, overvallen of oplichting.

In de afgelopen anderhalf jaar is bijna een kwart meer jeugdige verdachten voor deze strafbare feiten bij het OM ingeschreven. De vraag die hierbij rijst, is hoe het komt dat jonge tot zeer jonge verdachten zulke ernstige misdrijven plegen. Heeft het te maken met de tijd waarin deze jongeren opgroeien, hun leefomgeving, school of opvoeding? We hebben er geen antwoord op. Maar we zien het gebeuren.

Alle zeilen bij

Het mentale en morele kompas is bij jonge verdachten nog in ontwikkeling. Dat is van alle tijden. Daarom kennen we in Nederland het jeugdstrafrecht. Naast de sanctie die bij grensoverschrijdend gedrag hoort, staat een pedagogische aanpak hierbij voorop. Een aanpak die zo effectief mogelijk is voor de ontwikkeling van daders en hun bijdrage aan de maatschappij, en die de kans op herhaling zo klein mogelijk maakt. Indien mogelijk probeert het OM de zaak buiten het strafrecht af te doen. Maar bij zulke ernstige misdrijven is dat niet aan de orde. Deze zaken zullen voor de kinderrechter of de meervoudige kinderkamer worden gedagvaard. Alle zeilen zullen moeten worden bijgezet om te voorkomen dat het criminele gedrag van deze jonge verdachten zich tot een levensstijl ontwikkelt.

Binnenkort bereikt generatie Alpha de middelbare schoolleeftijd. Een generatie die opgroeit in een digitaal tijdperk en gewend is aan luxe. Maar ook een generatie die opgroeit met corona, klimaatverandering en oorlogen. Hoe kunnen we voorkomen dat we de recente tendens in de jeugdcriminaliteit ook bij deze generatie gaan terugzien? Dat vergt wellicht nader onderzoek naar specifieke factoren die bij de huidige jonge verdachten bepalend zijn voor het plegen van criminele activiteiten. Maar laten we ook blijven investeren in een mooie toekomst voor hen, door bijvoorbeeld onderwijs, jeugdwerk, sport en cultuur. En hen wijzen op de gevaren van criminaliteit. Voorkomen is immers beter dan genezen.