Begin 2023. De wijkagent en jongerenwerkers knikken enthousiast. Het beeld dat van ‘hun’ jongeren misbruik wordt gemaakt, wordt bevestigd. De jongeren zeggen zelf ‘ja’ vanuit de wens ergens bij te horen, of de hang naar mooie sneakers. Maar is dat echt verwijtbaar? Of moeten we toch verder kijken? Een mevrouw springt op en roept fel: “Hoe kunnen jullie dit tuig als slachtoffers zien? Dit is een klap in het gezicht van de échte slachtoffers, wier huis is opgeblazen.” Ook deze mevrouw krijgt driftig bijval.
Deze discussie speelde zich af tijdens een eerste gezamenlijke voorlichting in 2023. Deelname aan deze middag over explosies is onderdeel van de ambitie van de Amsterdamse driehoek om de aanpak van criminele uitbuiting te verstevigen. Ik probeer te nuanceren en zeg: “Een seksueel uitgebuite minderjarige verwijten we ook niet dat diegene geen nee zei.” Dit helpt iets, maar niet voldoende.
Paul Vughts schreef over criminele uitbuiting in zijn kerstgroet voor 2025: ‘Het vergt durf, dat begrijp ik, die jonge daders óók als slachtoffer te zien. De gevolgen van hun acties zijn vaak zo vernietigend.’ Dit raakte mij. Deze kerstwens voelt als een bevestiging van de zoektocht waar we als OM, politie, zorg en gemeente al een paar jaar volop mee bezig zijn. Een dader ook als slachtoffer zien. Hoe zorgen we dat professionals dit durven en doen wat nodig is?
‘Onze boodschap: zie je signalen, bel de zorgcoördinator, team mensenhandel of je mensenhandel-officier voor overleg’
Eén van de sleutels bleek de focus op de daders van criminele uitbuiting. Immers: zonder dader ook geen slachtoffers van criminele uitbuiting die zoals die mevrouw en vele anderen het noemden, ‘echte’ slachtoffers maken. Vele presentaties hebben we de afgelopen jaren gegeven. We ontwikkelden routekaarten, handelingsprotocollen en trainingen, maakten een podcast en organiseerden kennismiddagen binnen en buiten de eigen organisaties. De boodschap altijd dezelfde: ‘Zie je signalen, bel de zorgcoördinator, team mensenhandel of je mensenhandel-officier voor overleg!’
Met de veroordeling van Mohammad A. en Clifton C. voor criminele uitbuiting op 7 maart 2024 kregen we de wind in de rug. Een zaak die liet zien dat een aanvullend mensenhandel-PV een paar jaar extra straf opleverde voor de daders, en de slachtoffers (met terugwerkende kracht) rechten gaf.
Het is ontzettend waardevol dat steeds meer professionals de moed tonen om slachtoffers niet alleen te herkennen, maar ook daarnaar te handelen. Van buurtvaders, jongerenwerkers, rechercheurs, PI-medewerkers tot aan officieren en reclasseringsmedewerkers. Met prachtige uitspraken zoals in de zaak-Spindel (zie pagina 6 tot en met 10 in dit nummer) tot gevolg. Dit geeft hoop, maar er is ook nog veel te doen om te zorgen dat de belletjes over signalen blijven komen. Het liefst natuurlijk nog voordat een slachtoffer al bij politie in beeld is als dader.
Anne de Leeuw, adviseur Aanpak Mensenhandel en Mensensmokkel gemeente Amsterdam
