De zaak-Nicole van den Hurk

Jarenlange zoektocht naar de donor van een daderspoor

Nicole fietst in de vroege ochtend van 6 oktober 1995 van het adres van haar oma naar haar bijbaantje bij de supermarkt. Ze komt nooit aan. Als ze die middag ook haar zusje niet van school haalt, is Nicole officieel vermist. De politie start direct een grote zoekactie. De speurders vinden die avond haar fiets in een beekje in Eindhoven. Op 22 november 1995 vindt de wandelaar het lichaam. Destijds weten forensisch onderzoekers een spermaspoor uit haar ondergoed veilig te stellen, de kwaliteit van het DNA-spoor is echter zo slecht dat een snelle oplossing van de zaak uitblijft.

De ernst van de zaak doet de gemoederen in de omgeving Eindhoven lange tijd hoog oplopen. Ook de politie en het OM in Oost-Brabant laten de zaak niet los. De aandacht bereikt een hoogtepunt als de vader van Nicole en haar stiefbroer in 1995 door geruchten uit de omgeving in beeld komen als verdachten en worden aangehouden. De forensische wetenschap is die tijd echter nog lang niet zo ontwikkeld als nu, waardoor de zaak door onvoldoende bewijs opnieuw stil komt te liggen.

Crème de la crème

Die stilte wordt in 2011 doorbroken als de stiefbroer van Nicole onverwacht een bekentenis aflegt. De cold case staat weer volop in de schijnwerpers. Officier van justitie Erna Vrijhoeven komt op dat moment bij de zaak vanwege haar forensische expertise. “Ik ben samen met NFI-deskundigen, ‘de crème de la crème’ van de forensische wetenschap, opnieuw naar het DNA-spoor gaan kijken. Door verbeterde technieken konden we met minder DNA méér resultaat behalen”, legt de officier uit. Zo werd duidelijk dat de stiefbroer en de vader van Nicole de daders niet konden zijn. Belangrijke winst na jaren onderzoek, want zo kon er eindelijk een einde komen aan die geruchten.
De zoektocht gaat verder. Datzelfde jaar besluiten Vrijhoeven en haar cold case team om nog één keer alles uit de kast te halen. In een laatste poging om sporen veilig te stellen, graven ze het lichaam van Nicole op. Een zeer ingrijpende gebeurtenis voor de familie, weet de officier. “We moesten wel. Het was alles of niets. In 2015 zou de zaak verjaren. De deskundigen ontdekken iets nieuws: een beschadiging aan de tiende rib, waardoor we vermoeden dat Nicole door een steekverwonding is overleden.”

Bliksem

Zeventien jaar na de moord, oktober 2012, gebeurt uiteindelijk wat Vrijhoeven niet had durven dromen. Rechercheurs geven dan een presentatie over een andere cold case. Ze spreken over een verdachte die al eerder veroordeeld is, maar niet past bij de sporen van die zaak. “Die man trok meisjes van de fiets”, zegt Vrijhoeven met grote ogen. “Ik zat daar als forensisch officier met mensen uit mijn cold case team. Wij denken dat Nicole ook van haar fiets is getrokken. Deze man komt bovendien uit die omgeving. Als door de bliksem getroffen keken we elkaar aan: het DNA van deze Helmonder, Jos de G., moesten we vergelijken.”

Het DNA van Jos de G. zat al in de databank wegens brute verkrachtingen waar hij eerder voor veroordeeld is. De kwaliteit van het spoor in de zaak van Nicole is echter zo slecht, dat er niet een volledig profiel uit gehaald kan worden. Anders was De G. al veel eerder als match uit de databank gerold. Het NFI komt december 2012 met het bericht dat Vrijhoeven haar leven niet zal vergeten: de deskundigen kunnen De G. niet uitsluiten als donor van het daderspoor. “Ik stuiterde tegen het plafond, zo blij was ik. Het besef van een mogelijke doorbraak in zo’n grote zaak is onbeschrijfelijk.”

De doorbraak betekent voor het onderzoeksteam dat het eindelijk verder kan rechercheren op deze specifieke verdachte. Het team kan Jos de G. ‘plaatsen’ op de locatie waar Nicole voor het laatst is gezien, waar haar fiets is aangetroffen tot de bossen waar ze twaalf kilometer verder gedumpt is. Het onderzoek beslaat heel 2013. In die periode komt ook Geertje van Roermund als tweede officier bij de zaak. Het OM-duo en het onderzoeksteam besluiten De G. pas januari 2014 aan te houden.

Ongeloofwaardig

De G., die op dat moment nog in een tbs-kliniek zit vanwege eerdere zedendelicten, zwijgt lange tijd. Pas veel later ontkent hij stellig. Van Roermund: “Hij beweert dat het zijn DNA niet is. Maar als toch blijkt dat het wel zo is, dan komt dat omdat hij vrijwillige seks met de tiener heeft gehad. In die tijd was seks voor hem immers hetzelfde als ‘boodschappen doen’. Maar een concrete herinnering aan Nicole heeft hij gek genoeg niet.” De zaaksofficieren schuiven dat verweer als ongeloofwaardig van tafel.

Het DNA-bewijs overtuigt beide zaaksofficieren dat ze de juiste verdachte in het vizier hebben. Deskundigen van het NFI berekenen de bewijswaarden van het spoor later uitgebreid met de nieuwste technieken en concluderen dat het maar liefst 180 miljard keer waarschijnlijker is dat De G. de donor is van het daderspoor dan een willekeurige, andere persoon. Een grote opsteker voor het onderzoek. “In deze zaak is DNA-bewijs nagenoeg het enige dat we hebben. Het onderzoek kon daarom pas in een stroomversnelling komen nadat de nieuwe mogelijkheden voor DNA-onderzoek zich hadden aangediend”, zegt Van Roermund.

Derde onbekende

Door de conclusie van het NFI staat buiten kijf dat De G. donor is van het spermaspoor. Er is bovendien een schaamhaar van De G. aangetroffen op de gladde jas van Nicole. Het NFI treft ook DNA aan van Nicole haar toenmalige vriendje: dat is dus verklaarbaar. Maar volgens Van Roermund zitten in het daderspoor, een mengprofiel, ook ‘piekjes’ die niet aan de verdachte of het vriendje toebehoren. En precies op dat punt komen het OM en de rechtbank Den Bosch lijnrecht tegenover elkaar te staan.

Op 21 november 2016 doet de rechtbank na ruim twintig lange zittingsdagen uitspraak in de complexe cold case. Dat Jos de G. Nicole op 6 oktober onder bedreiging van een mes heeft verkracht, staat ook voor de rechtbank vast. De rechters vinden het niet aannemelijk dat Nicole die vroege ochtend vrijwillig seks heeft gehad met een volslagen onbekende. Ze veroordelen De G. tot een gevangenisstraf van vijf jaar voor verkrachting. Maar de rechtbank wil de ogen niet sluiten voor de ‘onbekende derde’ donor in het mengprofiel en veroordeelt Jos de G. niet voor de doodslag.
De rechtbank houdt in haar vonnis een scenario voor mogelijk waarbij een ‘onbekende derde’ verantwoordelijk is voor de dood van de tiener. Jos de G. heeft het meisje weliswaar verkracht, maar mogelijk heeft hij haar achtergelaten en heeft iemand anders het meisje opnieuw verkracht en vervolgens gedood. “Wij vinden dat een zeer onwaarschijnlijk scenario en gaan in deze zaak in hoger beroep”, aldus Vrijhoeven. “De rechtbank erkent dat de verdachte Nicole onder bedreiging van een mes heeft verkracht en we weten dat ze door messteken om het leven is gekomen, maar de rechters houden De G. desondanks niet verantwoordelijk voor haar dood. Hoewel alles in zijn richting wijst, kent de rechtbank grote waarde toe aan die ‘derde onbekende’.”

Volgens de officieren is er helemaal geen sprake van een derde onbekende. In het DNA-spoor komen de profielen van Jos de G. en het vriendje duidelijk naar voren, maar deskundigen zien daarnaast minimale ‘piekjes’ DNA die niet bij de G. of bij het vriendje passen. “Men trekt de conclusie dat die piekjes van een onbekende persoon komen waardoor minimaal drie donoren hebben bijgedragen aan dat spoor. Maar dat klopt niet. Het kunnen er ook meer of minder zijn. Het kan één piekje zijn van haar moeder die haar ondergoed heeft opgevouwen en het kan zelfs van Nicole zelf zijn. Nu wordt het bij elkaar geraapt als piekjes die horen bij één persoon, maar dat is forensisch nergens onderbouwd”, betoogt Van Roermund.

Bizarre wendingen

De betekenis die de ‘derde onbekende’ verdient, zal in het hoger beroep uitgebreid aan bod komen. Voor nu laten de officieren de zaak die hen jarenlang in zijn greep heeft gehouden los. Vrijhoeven en Van Roermund blikken terug op een zaak die zich kenmerkt door vele bizarre wendingen. Van de opgraving van het lichaam tot nieuwe getuigen die zich na twintig jaar melden en twee wrakingen van de rechtbank. “Ik zal dit alles niet snel uit mijn hoofd wissen. Op de fiets word ik nog regelmatig overvallen door dat soort flarden uit de zaak”, schetst Vrijhoeven.
De officieren weten dat ze in hun zoektocht naar de waarheid alles uit de zaak hebben gehaald wat er in zat. Met volle overtuiging. Voor de familie van Nicole, voor gerechtigheid. Het oordeel is straks aan het Hof Den Bosch, dat in maart de zaak in hoger beroep behandelt.