Recent strafrechtelijk nieuws.
Maart 2017
Rechten van slachtoffers in een strafproces worden uitgebreid. Al vanaf het moment van aangifte krijgen zij alle informatie over hun rechten. Nieuw is dat slachtoffers een ‘individuele beoordeling’ krijgen, om na te gaan of zij in aanmerking komen voor bijzondere beschermingsmaatregelen.
Dat is de kern van een wet die de Eerste Kamer op 7 maart aannam. De wet zet de Europese richtlijn ‘minimumnormen voor slachtoffers’ om in Nederlands recht. Doel van de richtlijn is dat slachtoffers van strafbare feiten straks in alle EU-lidstaten passende informatie, ondersteuning en bescherming krijgen en aan het strafproces kunnen deelnemen.
Slachtoffers van delicten krijgen vanaf april meer informatie over de strafzaak tegen de verdachte, over juridisch advies en over mogelijkheden voor schadevergoeding. Ook ontvangen slachtoffers, ongeacht de aard van het strafbare feit, informatie over de invrijheidstelling van een verdachte of veroordeelde. Verder krijgt de omgang met minderjarige slachtoffers meer aandacht van bijvoorbeeld de politie en het OM. De behoeften van minderjarige slachtoffers worden onderdeel van de opleidingen voor medewerkers van organisaties die contact hebben met deze slachtoffers.
De uitvoering van de nieuwe regelgeving is voorbereid met de partners in de justitieketen, zoals de politie, het OM en Slachtofferhulp Nederland.
Het DNA-profiel van de 250.000e persoon is begin 2017 opgenomen in de DNA-databank voor strafzaken. Een jaar geleden waren dat er 224.669. In de komende vijftien jaar zal de databank groeien naar een omvang van ongeveer een half miljoen personen.
De bewaartermijnen voor DNA-profielen van personen variëren tussen de 20 en 80 jaar afhankelijk van de strafdreiging van het delict waarvoor iemand veroordeeld is en de opgelegde straf. Gegeven het gemiddelde aantal DNA-profielen dat onder de huidige wetgeving jaarlijks wordt opgenomen en de bewaartermijnen, kan worden berekend dat het aantal personen in de DNA-databank nog ongeveer 15 jaar zal groeien tot een omvang van ongeveer 500.000 personen. Daarna worden jaarlijks ongeveer evenveel DNA-profielen van personen opgenomen als dat er weer worden verwijderd omdat de bewaartermijn verstreken is.
In de databank is DNA van personen opgenomen die zijn veroordeeld voor een delict waarvoor voorlopige hechtenis is toegestaan. Ook personen die verdacht worden van dergelijke delicten moeten meedoen aan een DNA-onderzoek als dat in het belang is van het opsporingsonderzoek. Die DNA-profielen mogen in de databank blijven als de betrokken persoon veroordeeld wordt. Bij een vrijspraak of sepot moet het DNA-profiel verwijderd worden. Ook de DNA-profielen van veroordeelden die in hoger beroep worden vrijgesproken, worden verwijderd.
Ongeveer 6 procent van de veroordeelden die in de DNA-databank worden opgenomen geeft een match met een of meerdere spoorprofielen die in de databank aanwezig zijn.
Twee nieuwe wetten over het recht van een verdachte op bijstand van een raadsman voorafgaand en tijdens het politieverhoor traden op 1 maart 2017 in werking.
In de eerste wet wordt de Europese richtlijn over het recht op toegang tot een raadsman omgezet in Nederlands recht. Het besluit bevat regels over de inrichting van en de orde tijdens het verhoor door opsporingsambtenaren waaraan ook de raadsman deelneemt. De regeling sluit aan bij de geldende beleidsbrief van het Openbaar Ministerie.
De raadsman kan direct na aanvang en direct voor afloop van het verhoor opmerkingen maken en vragen stellen. De opsporingsambtenaar die het verhoor leidt, stelt de raadsman daartoe in de gelegenheid. Daarnaast is de raadsman tijdens het verhoor bevoegd de verhorende ambtenaar erop te wijzen als de verdachte een hem gestelde vraag niet begrijpt, of als de fysieke of psychische toestand van de verdachte een verantwoorde voortzetting van het verhoor verhindert. Ook kan hij de verhorende ambtenaar erop aanspreken als de verdachte zijn verklaring niet in vrijheid kan afleggen (pressieverbod).
Verder kan de raadsman, en trouwens ook de verdachte zelf, vragen om onderbreking van het verhoor, voor onderling overleg. De raadsman beantwoordt geen vragen namens de verdachte, behalve als de verhorende ambtenaar en de verdachte ermee instemmen.
Als de verhoorder het doelmatig en redelijk acht, kan hij de raadsman een ruimere inbreng tijdens het verhoor toestaan. Ook krijgt de raadsman de gelegenheid opmerkingen te maken bij de weergave van het verhoor in het proces-verbaal.
De tweede wet bevat aanvullende bepalingen over de eerste fase van het opsporingsonderzoek. Bijvoorbeeld dat de termijn voor het ophouden voor verhoor wordt verlengd van 6 naar 9 uur, om zo meer ruimte te maken voor bijstand van een raadsman bij het verhoor.
De opsporing en vervolging van computercriminaliteit wordt versterkt. Dat staat in het wetsvoorstel Computercriminaliteit III dat door de Tweede Kamer is aangenomen.
Politie en justitie mogen straks heimelijk en op afstand (‘on line’) onderzoek doen in computers. Dat kan een personal computer zijn, een mobiele telefoon of een server. Het geeft opsporingsambtenaren ruimte om verschillende onderzoekshandelingen toe te passen bij de opsporing van ernstige delicten. Zij kunnen gegevens ontoegankelijk maken of kopiëren, maar ook communicatie aftappen of observeren.
Het wetsvoorstel is een reactie op de snelle ontwikkelingen van de technologie en het internet. Opsporingsambtenaren hebben steeds meer last van versleuteling van elektronische gegevens. Internetgebruikers kunnen zelfs via bepaalde diensten gegevens anoniem transporteren.
Voor alle onderzoekshandelingen in het wetsvoorstel geldt dat een machtiging nodig is van de rechter-commissaris, op verzoek van de officier van justitie. Ook wordt de inzet van de bevoegdheid getoetst door de Centrale Toetsingscommissie, een adviesorgaan binnen het OM.
Er komt meer bescherming voor minderjarigen en consumenten. Het wordt mogelijk lokpubers in te zetten om de opsporing en vervolging van ‘groomers’, die via internet minderjarigen benaderen voor seksuele doeleinden, te vergemakkelijken. Malafide verkopers die op internet herhaaldelijk goederen of diensten te koop aanbieden, maar niet leveren, kunnen straks strafrechtelijk worden vervolgd. Verder wordt heling van computergegevens als zelfstandig delict strafbaar. De strafbaarstelling dient om ook strafvervolging te kunnen instellen tegen degene die over gegevens van anderen beschikt zonder dat bewezen kan worden dat hij zelf die gegevens heeft overgenomen.
Het aantal gijzelingsverzoeken van het OM is fors gedaald. Van juli 2015 tot december 2016 diende het OM 784 gijzelingsverzoeken in. De rechter werd in 2014 nog tweehonderdduizend keer verzocht dit pressiemiddel – bedoeld om mensen die een boete niet willen betalen tot betalen te dwingen – toe te staan. Dit meldt de Nationale Ombudsman in een brief van 23 februari aan de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie.
De ombudsman publiceerde eind 2015 zijn onderzoek ‘Gegijzeld door het systeem’. Toen was zijn conclusie dat mensen die boetes wel wilden betalen maar niet konden betalen, onterecht gevangen zijn gezet. Volgens de ombudsman zijn na dit onderzoek inmiddels verschillende maatregelen genomen om dit te voorkomen. Zo wordt er meer gekeken naar de persoon achter de boete en zijn er vaker betalingsregelingen mogelijk.
Executiebepalingen uit de wetboeken van strafvordering en van strafrecht zijn samengebracht in het nieuwe boek Tenuitvoerlegging binnen het Wetboek voor strafvordering. Op 21 februari stemde de Eerste Kamer in met een wetsvoorstel dat dat regelt. Het moet leiden tot minder rompslomp en versnippering. En tot een snellere en daadwerkelijke executie. De regie over de executie komt in handen van het Ministerie van V&J, het OM houdt verantwoordelijkheid, bij voorbeeld voor het stellen van voorwaarden bij een voorwaardelijke invrijheidstelling
Ongeval-beelden
“Het is een peilloos gebrek aan medeleven en fatsoen om beelden van het ongeval, waarbij een jonge stadgenoot is omgekomen, op sociale media te zetten. Dit vergroot het verdriet van de familie, de school en de omgeving van het slachtoffer. Het is ook niet goed dat kinderen hier ongevraagd kennis van nemen. Dit is niet zoals we het willen. Dit overschrijdt een grens. Ook van jongeren mag je de afweging verwachten dat dit niet kies is. Ik verlang van mensen in mijn stad mededogen.”
Arjen Gerritsen, burgemeester van Almelo
Tubantia, 24 januari 2017
In de jungle
“Zonder back-up van een stevig wijkteam is een wijkagent ook maar een missionaris in de jungle”
Henk van Essen, plaatsvervangend korpschef politie
24/7, personeelsblad van de poltie, nr. 43, februari 2017
Verkiezing van rechters
“Ik vroeg een keer op een conferentie met presidenten van hooggerechtshoven van Amerikaanse staten wat zij vonden van hun systeem van verkiezingen. Unaniem waren zij van mening dat het een slecht systeem is. Tegen de tijd dat hun verkiezing aan de orde is, gaan rechters rekening houden met de publieke opinie. Dat gaat ten koste van mensen die op dat moment voor de rechter staan.”
Geert Corstens, ex-president van de Hoge Raad
Rechtspraak, februari 2017, nr.1
