Het roer om

In de Groningse ‘Kleinschalige Voorziening’ stimuleren justitie en zorg de eigen kracht van jongeren

In een speciaal daarvoor ingericht (losstaand) gebouw van Het Poortje Jeugdinrichtingen in Groningen zitten momenteel vier jongeren, toevallig allemaal jongens in de leeftijd van 18 tot 20 jaar. Een belangrijke voorwaarde voor deelname aan deze proeftuin is dat de jongere gemotiveerd is of te motiveren is voor begeleiding en hulpverlening. Naast het werken met een reflectiewerkboek, psycho-educatie en motiverende gespreksvoering zijn netwerkbijeenkomsten ook onderdeel van de methodiek van de proeftuin. “Het is absoluut van groot belang dat de mensen die om de jongere heen staan welwillend zijn, want zij hebben een belangrijke rol in het proces”, legt Petra van der Vliet, jeugdofficier bij parket Noord-Nederland, uit.

Zorg en beveiliging op maat

Tamara Pultrum, Hoofd Behandeling en Opvoeding in JJI Juvaid en projectleider van de Kleinschalige Voorziening, werkt samen met Van der Vliet in deze proeftuin. “In deze Kleinschalige Voorziening (KV) kan zorg, maar ook beveiliging op maat worden geboden. Dit maakt het mogelijk om gezonde en beschermende factoren in het leven van de jongere voort te zetten en zo mogelijk zelfs te versterken. Vanuit de KV kan de jongere bijvoorbeeld de eigen school, sportclub of al gestarte therapie in de eigen leefomgeving blijven bezoeken”. Het is wel essentieel dat de jongere een dagbesteding heeft. Pultrum: “En als dat nog niet het geval is, dan helpen wij de jongeren bij het vinden ervan.” Een van de jongeren die hier onlangs binnenkwam, is geholpen aan een mooie stageplaats. Hij kon aan de slag bij de Voedselbank. Niet direct waar zijn ambitie lag, maar deze plek opende wel zijn ogen. “Hier wil hij later nooit terechtkomen, voor hem een extra motivatie om open te staan voor begeleiding die hem vanuit de KV geboden wordt.”

De proeftuin

In 2015 verscheen het rapport ‘Verkenning invulling Vrijheids-beneming Justitiële Jeugd’. Hierin werd een mogelijke koers uitgezet voor een duurzame, flexibele en toekomstbestendige inrichting van het jeugdstrafrechtstelsel.  De instroom van jongeren in een JJI daalt de laatste jaren en heeft geleid tot de sluiting van een aantal JJI’s. Daarmee komt het ideaal om jongeren in de eigen regio te plaatsen steeds verder onder druk te staan, terwijl de gemeenten tegelijkertijd meer mogelijkheden hebben gekregen om de zorg dichter bij de jongeren en het gezin te organiseren. Dat heeft geleid tot de proeftuin Kleinschalige Voorziening. Deze proeftuin loopt van 1 december 2016 tot 1 augustus 2017.
In totaal zijn er landelijk 3 proeftuinen Kleinschalige Voorziening, met elk hun eigen karakter. De KV in Groningen is uniek omdat daar de proeftuin KV gecombineerd wordt met de proeftuin Screening en Diagnostiek. Dat houdt in dat tijdens het verblijf in samenwerking met ketenpartners vorm wordt gegeven aan een Integraal Trajectplan Zorg.

Voorlopige hechtenis

De Rechtbank kan in het kader van deze proef bepalen dat jongeren tot 23 jaar geplaatst worden in de KV om daar hun voorlopige hechtenis ‘uit te zitten’. De Rechtbank heeft deze bevoegdheid op grond van artikel 493 lid 3 Wetboek van Strafvordering en dit is dan ook gelijk de juridische status van het verblijf in de KV te Groningen. De KV is namelijk geen JJI, maar aan te merken als een andere daartoe geschikte plaats waar voorlopige hechtenis kan worden ondergaan.

Orthopedagogisch leefklimaat

De gemeenschappelijke ruimte van de KV heeft een gemoedelijke, huiselijke en frisse sfeer, waar de jongeren tv kunnen kijken en samen kunnen zijn. Er is een keuken en een grote tafel waaraan gegeten kan worden, werkopdrachten kunnen worden gemaakt en ook de netwerkbijeenkomsten worden gehouden. Aansluitend aan deze ruimte hebben de begeleiders hun ‘kantoor’. Door middel van een groot raam zijn deze twee ruimtes verbonden, maar de luxaflex staan altijd open. Pultrum: “Er is 24 uur per dag  professionele begeleiding aanwezig, uiteraard ook om toezicht te houden. Maar belangrijker is dat de begeleiders een orthopedagogisch leefklimaat creëren waar de jongeren een luisterend oor vinden en advies kunnen vragen als ze even vastlopen.”

Vrijheden

De eigen kamers hebben wel de uitstraling van een cel, de deur gaat van 22.00 tot 7.00 uur op slot. Op dat moment beseffen ze dat ze hier niet zo maar zitten, ondanks de vrijheden die ze wel hebben. Hoeveel vrijheid een jongere krijgt, wordt afgestemd op het benodigde beveiligingsniveau van elke individuele jongere. “Gaandeweg het verblijf oefenen we met het hebben van vrijheden. Zo zal een begeleider in de eerste dagen meegaan met de jongere als hij bijvoorbeeld naar zijn sportclub gaat. Maar als dat goed uitpakt, kan hij de volgende keer alleen gaan. Uiteraard niet voordat wij goede afspraken hebben gemaakt”, legt Pultrum van Juvaid uit.

Reitdiep

De woonwijk Reitdiep is ook heel betrokken. Pultrum: “Wij hebben met een afvaardiging van de bewoners gesproken over de komst van de KV en wat dat inhoudt. Ook hebben we gevraagd mee te denken over hoe we hierover gaan communiceren. Wij zijn daar heel transparant in geweest. En dat hebben ze gewaardeerd in de wijk.” Reitdiep is een sociale wijk waar ze jongeren die hulp nodig hebben graag kansen willen bieden. Ook ondernemers in de wijk zijn bereid om de jongeren te helpen aan een baantje. “Echt heel bijzonder”, vindt Pultrum.

Het roer om

De KV haalt de jongeren voor een deel uit hun eigen systeem en biedt ze een stabiele omgeving met toezicht waar ze rust vinden om tot bezinning te komen. Van der Vliet, officier van justitie: “Het delict waar ze van verdacht worden is vaak niet zomaar gebeurd, maar heeft te maken met heel veel factoren. Daar gaan de jongeren over nadenken. En ze praten erover met hun begeleiders. Hoe heeft het kunnen gebeuren, wat kan ik doen om het roer om te gooien en te bouwen aan een mooie toekomst? Niet de hulpverleners schrijven het plan, maar de jongere zelf stelt zijn plan op, met hulp van de begeleiders. Dat is de kracht van dit concept.” Uiteindelijk zullen zij in een netwerkbijeenkomst, ten overstaan van iedereen die belangrijk voor ze is, hun probleem beschrijven en vertellen hoe zij hun toekomst zien. “Al zijn ze vaak nerveus, ze staan er wel en daar heb ik respect voor”, zegt Pultrum niet zonder enige trots.

Gelukkige burger

Van der Vliet: “Als een verdachte heel goed heeft gewerkt in de KV en heeft laten zien dat hij echt weer wat heeft opgebouwd, zijn plekje weer heeft gevonden in de maatschappij, zal dat absoluut meewegen in mijn strafeis. Want dat is onze drijfveer als jeugdofficieren. We moeten ingrijpen om de maatschappij te beveiligen want ze doen iets wat niet mag. Maar we hebben het wel over jeugd die opgroeit en dat gebeurt met vallen en opstaan. Dus je wilt zodanig interveniëren dat je ze wijst op hun fouten maar hen daarnaast tools meegeeft zodat ze zich kunnen handhaven in de maatschappij. Zo geven wij ze de kans om een gelukkige burger te worden.”