Over de grens

Reizende criminele bendes

Met enige trots wijst Bas Krijnen op het krantenbericht dat de internationale politieactie Trivium tegen reizende bendes geslaagd is. Zeker zestig mensen zijn gearresteerd voor onder andere winkeldiefstallen, inbraken en het vervalsen van identiteitsbewijzen. Bas Krijnen werkt als beleidsadviseur bij het Landelijk Parket en heeft, via zijn portefeuille Internationale en Operationele Samenwerking, het afgelopen jaar een aanjagersol vervuld op het lastige thema Mobiel Banditisme.

“Het is voor politie en OM moeilijk de aanpak van zulke reizende criminele bendes op de kaart te krijgen, dus een krantenartikel is goede exposure.”

Volgens het bericht troffen agenten op de A13 bij Delft een auto aan met gestolen merkkleding, cosmetica en parfums. De drie inzittenden uit Roemenië zijn aangehouden en meegenomen voor verhoor. In het zuiden van het land konden twee buitenlandse mannen op heterdaad worden aangehouden voor winkeldiefstal. Het duo bezocht in tweeëneenhalf uur zeven winkels. De politie vond een volgeladen auto met gestolen babymelkpoeder. Bij Utrecht zette de politie een personenauto aan de kant die onder een valse naam stond geregistreerd. Het voertuig bleek illegaal gebruikt te worden door drie Oost-Europese mannen die een grote partij gestolen opzettandenborstels en pistachenootjes bij zich hadden.

Dit is nog maar een kleine greep uit de aanhoudingen die de politieactie van 16 tot 19 mei 2017 opleverde. Omdat criminele bendes internationaal opereren, werkte de politie tijdens de operatie nauw samen met Roemeense, Duitse en Belgische collega’s. De Koninklijke Marechaussee, de Belastingdienst en de IND ondersteunden daarbij. Tijdens de actie zijn duizenden personen gecontroleerd.

Rondtrekkende dadergroepen

Onder mobiel banditisme vallen internationaal rondtrekkende dadergroepen die zich stelselmatig verrijken door vermogenscriminaliteit als winkel-, lading- of metaaldiefstal, (woning)inbraak, zakkenrollen of skimmen. De dadergroepen komen voor het overgrote merendeel uit Oost-Europese landen, zoals Polen, Litouwen, Bulgarije, Roemenië en Albanië.

“Maar mobiel banditisme is natuurlijk niet exclusief te herleiden naar alleen deze landen,” zegt Bas met klem. “Ook Nederlandse bendes zijn regelmatig actief in het buitenland. Denk bijvoorbeeld aan de vele nieuwsberichten over ram- en plofkraken net over onze landsgrenzen gepleegd.” Een speciaal team van de Duitse politie heeft afgelopen februari nog vijf Nederlandse mannen opgepakt die op het punt stonden een plofkraak te plegen. De mannen zouden, volgens de Duitse media, onderdeel zijn van de ‘Audi-bende’. Dat is een groep van zo’n 250 Marokkaanse Nederlanders die eerder ook in Nederland actief was.

Leden van zulke dadergroepen bezitten vaak valse documenten en maken gebruik van auto’s die gestolen zijn of op naam van een katvanger staan om hun criminele gedragingen te maskeren. Door voortdurend rond te reizen, wisselende identiteiten aan te nemen en kentekenplaten te verwisselen, proberen ze uit handen van de politie te blijven.

Dat wordt gekozen voor structurele acties gericht op het wegverkeer is dan ook niet voor niets. 

Wegverkeer

Om voertuigen van internationale criminele bendes te vinden wordt gebruik gemaakt van ANPR (Automatic NumberPlate Recognition) camera’s. Deze camera’s scannen kentekens van voorbijrijdende voertuigen die vergeleken worden met een referentiebestand in een computersysteem. Het referentiebestand is een lijst van personen die worden gezocht, boetes open hebben staan of bekend zijn bij de politie. Een hit kan een gestolen auto zijn, maar ook een auto die op naam van een katvanger staat of in verband gebracht kan worden met mobiel banditisme. Niet alleen op snelwegen, maar ook op parkeerplaatsen en garages, op water en in treinen voert de politie controles uit tijdens zoekacties.

De landelijke operatie waaraan de Dienst Infrastructuur van de Landelijke Eenheid in het voorjaar meedeed werd georganiseerd door het European Traffic Police Network in samenwerking met Europol. Elk halfjaar halen verschillende landen alles uit de kast om rondtrekkende dadergroepen op te sporen. Steeds vaker sluiten EU-landen zich daarbij aan en zetten ze de informatiekanalen voor elkaar open. Onder de slogan ‘Grenzen zijn geen barrières voor justitie’ brengt het Traffic Police Network Europese politiekorpsen bijeen. 

Internationaal

De internationale actie is een mooi voorbeeld van waar de aanpak van mobiel banditisme in Nederland structureel en op bredere basis naartoe zou moeten, vindt Krijnen. “Om succesvol te kunnen zijn, is het noodzakelijk dat alle betrokken ketenpartners mobiel banditisme vanuit een internationaal perspectief benaderen. De bases hiervoor liggen er: de (inter)nationale wetenschap besteedt in toenemende mate aandacht aan het fenomeen, het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid heeft een barrièremodel ontwikkeld en op verschillende meerlanden-niveau’s buitelen de actieplannen, overeenkomsten en politieke intentieverklaringen, gericht op de gezamenlijke bestrijding van ‘Organized Property Crime’, over elkaar heen.”
Het is vanwege die internationale ambities dat Bas Krijnen betrokken is geraakt bij de landelijke doorontwikkeling van de bestrijding van mobiel banditisme.

“Er was geen sprake van een uniforme aanpak van mobiel banditisme in Nederland. De informatiepositie was bovendien zwak en gefragmenteerd, een landelijke analyse ontbrak en informatiesystemen zoals die van Europol werden nauwelijks benut.

Nu wordt ketenbreed gewerkt vanuit het uitgangspunt dat we met een internationaal criminaliteitsfenomeen te maken hebben. Hopelijk vinden we snel aansluiting bij de EU- en andere multilaterale ambities.” 

Van camping tot zwarte markt

Uniformering van de ZSM-werkwijze is slechts één van de initiatieven ten aanzien van mobiel banditisme. In de zuidelijke grensstreek inventariseert het OM Limburg, samen met politie, lokaal bestuur en private partijen, hoe mobiel banditisme actiever kan worden aangepakt. Het idee is geboren uit de doorlopende overlast in en nabij het outletcentrum van Roermond waar veelal Oost-Europeanen in groepsverband winkeldiefstallen plegen.

Barrières kunnen bijvoorbeeld worden opgeworpen door de inreis, het verblijf, het gebruik van de infrastructuur, het plegen van het delict, de opslag van gestolen goederen en de afzet te bemoeilijken. Concreet betekent het dat internationaal personenvervoer, campings en vakantieparken, benzinestations, bouwmarkten, opslagruimtes en zwarte markten worden gecontroleerd door verschillende veiligheidspartners.

Door internationaal anoniem reizen te bemoeilijken, de pakkans te verhogen en nieuwe daders te ontmoedigen is een vuist te maken tegen dit soort criminaliteit. 

Fenomeendenken

Om mobiel banditisme te kunnen duiden, moeten drie vragen worden gesteld: Is de verdachte een niet-Nederlander? Heeft hij of zij geen vaste woon- of verblijfplaats (of een vals adres opgegeven)? En betreft het een vermogensdelict met een verhandelbare buit? Een positieve beantwoording van deze vragen is een signaal dat zo’n verdachte tot een internationaal crimineel netwerk zou kunnen behoren.

In het onderzoek dient niet alleen naar het gepleegde feit te worden gekeken, maar vooral ook naar de persoon van de verdachte, diens werkwijze, contacten, verleden en (internationale) bewegingen. Binnen ZSM, de belangrijkste ingang voor veelvoorkomende vermogensfeiten, is men echter nog niet ingesteld op zo’n fenomeengerichte benadering.

“Het is in dit verband bijvoorbeeld noodzakelijk dat het buitenland tijdig wordt ingeschakeld via de IRC’s, de internationale rechtshulpcentra. Alleen dan kan een completer beeld van een verdachte en diens kring worden verkregen.”

Om ZSM Nederland hierin op weg te helpen, wordt een uniforme werk- en registratiewijze geïntroduceerd, waardoor informatie beter vergaard, gecreëerd en gedeeld zal worden. “Een in Eindhoven tegen de lamp gelopen Roemeense tasjesrover kan uiteindelijk een uitgebuite minderjarige veelpleger blijken te zijn.”