Onrust in de Oostvaardersplassen

Als op 1 maart de meteorologische lente officieel van start gaat, zorgt een Siberisch koufront voor late ijspret in heel Nederland. Op een steenworp afstand van het parket Midden-Nederland zorgen schaatsers voor nostalgische taferelen als de Utrechtse Catharijnesingel voor het eerst in jaren weer dicht vriest. Winterpret alom, totdat de kou elders in het arrondissement voor problemen zorgt die tot de nodige onrust zullen leiden.

In de Oostvaardersplassen tussen Almere en Lelystad zorgt de late felle kou namelijk voor veel minder mooie plaatjes. De edelherten, heckrunderen en konikpaarden die de winter tot dusver overleefden, hebben het ongekend zwaar in het natuurgebied dat bekend werd door de natuurfilm De Nieuwe Wildernis. Vergeefs kijken de grazers uit naar vers gras en uitschietende loten. Veel grote grazers bezwijken en Staatsbosbeheer schiet op advies van dierenartsen steeds meer dieren af die anders door honger of uitputting zullen sterven.

Al jarenlang is er periodiek kritiek op het beleid om de grote grazers ’s winters niet bij te voeren en de natuur z’n gang te laten gaan. De extreme sterfte die in maart dreigt, zorgt dit jaar echter voor ongekende protesten. Op social media zwelt de verontwaardiging aan en dierenliefhebbers komen massaal naar de Oostvaarderplassen om hun ongenoegen te uiten over de gang van zaken. Roland de Kruijk, gebiedsofficier voor onder andere Flevoland, ziet de spanningen snel oplopen. “We merkten dat de sfeer met de week grimmiger werd. Er kwamen uit diverse hoeken steeds meer fanatieke actievoerders die ongeorganiseerd en impulsief te werk gingen.” Het besluit van de provincie bij te gaan voeren heeft nauwelijks een kalmerend effect. De actievoerders eisen een structurele hervorming van het beleid en willen onder meer dat de hekken verdwijnen, er meer wordt bijgevoerd en dat de dieren worden geëvacueerd. 

Hekken doorknippen

“In de discussie over het wildbeleid in de Oostvaardersplassen kiezen we als OM natuurlijk geen partij”, zo vertelt De Kruijk. “Maar we komen wel om de hoek kijken als de discussie uit de hand dreigt te lopen en strafrechtelijke normen worden overschreden.” In frequente driehoeksoverleggen met de gemeenten Almere en Lelystad, aangevuld met de provincie Flevoland, worden uitgangspunten en tolerantiegrenzen besproken en vastgelegd. ‘Demonstreren mag, strafbare feiten plegen niet’ is daarbij het credo. De grenzen worden duidelijk overschreden als de wekelijks terugkerende actievoerders niet alleen hun mening kenbaar maken, maar ook de dieren illegaal bijvoeren met ongeschikt voedsel en hekken doorknippen. De kantoorlocatie van Staatsbosbeheer bij de Oostvaardersplassen dreigt bestormd te worden en een agent wordt mishandeld als geprobeerd wordt een arrestant uit een politieauto te ontzetten. Er worden diverse actievoerders aangehouden. Ondertussen ontaardt de discussie op Twitter en Facebook in scheldkanonnades en vuilspuiterij waarbij met name boswachters ook bedreigd en beledigd worden.

“Om te onderstrepen dat geweld en bedreigingen onacceptabel zijn, besloten we als OM de verdachten die toen in beeld waren op één middag op het politiebureau in Lelystad te ontbieden”, aldus De Kruijk. Zowel verdachten die bij de Oostvaardersplassen zelf over de schreef waren gegaan als die op internet de strafrechtelijke grens hadden overschreden, konden na een verhoor door de politie direct bij de officier van justitie langs komen. “We wilden duidelijk maken dat je boos mag zijn, maar dat een doodsbedreiging of ander grensoverschrijdend gedrag aan het adres van een boswachter of politieagent echt niet kan.”

Tegelijkertijd liggen er ook diverse aangifte van dierenmishandeling tégen Staatsbosbeheer. Een bijzondere situatie omdat als driehoek nauw samen gewerkt wordt met de organisatie wat betreft het handhaven van de openbare orde. De Kruijk: “Als OM moet je dan ook afstand kunnen nemen en een zuivere juridische beoordeling maken. We hebben daarom nogmaals goed gekeken naar een eerdere beslissing van het Hof waarin bepaald werd dat Staatsbosbeheer niet voor dierenmishandeling vervolgd kan worden, omdat de grazers geen ‘gehouden dieren’ zijn. Ook vroegen we collega’s van het parket in Oost-Nederland mee te kijken. We hebben uiteindelijk geconcludeerd dat Staatsbosbeheer hier inderdaad niet voor vervolgd kan worden.”

Drone

Om de situatie beheersbaar te houden, wordt er een reeks maatregelen genomen. Zo wordt in de driehoek afgestemd dat de gemeente aan defensie verzoekt om een drone in te zetten om toezicht te houden op de vele kilometers aan hekwerk in het gebied. Na diverse oproepen van actievoerders om met vrachtwagens en trailers naar het gebied te komen om dieren te evacueren, besluit de driehoek bovendien om op strategisch plekken rondom de Oostvaardersplassen wegversperringen te plaatsen. Ook moet de inzet van agenten goed geregeld worden. Door een Team Districtelijke Aanpak (TDA) op te zetten, kan flexibeler worden omgegaan met de inzet van agenten binnen het betreffende district.

En niet alleen Roland de Kruijk is druk met ‘de OVP’, zoals het gebied inmiddels wordt genoemd op het parket. Samen met de adviseur lokale veiligheid, de voorlichter en de zaaksofficier vormt de gebiedsofficier een hecht team dat continue informatie uitwisselt en nieuwe ontwikkelingen bespreekt. Alle leden van het team schakelen op hun beurt weer met hun counterparts bij de betrokken gemeenten, provincie en Staatsbosbeheer om hen te adviseren en met hen af te stemmen over scenario’s, maatregelen en communicatie­uitingen.

Als in mei het gras eindelijk begint te groeien, keert de rust enigszins terug. Maar de fanatieke roep om een radicaal ander beleid ten aanzien van de grote grazers blijft klinken. Rondom inspraakavonden en momenten van bestuurlijke besluitvorming blijft het onrustig en dreigen er vaak ongeregeldheden. Er is daarom nog geregeld overleg tussen de driehoekspartners op verschillende niveaus. “Het is hard werken om de regie in handen te houden en de rust te bewaren met respect voor ieders standpunt”, meent De Kruijk. “Dat is de prijs voor de bescherming van een van de grootste grondrechten: de vrijheid van meningsuiting.”