'We redden mensenlevens'

Actieoverleg in Roermond

“Als ouderwetse officier van justitie had ik dat destijds niet zo verwacht, maar we maken hier echt het verschil. Met alle ketenpartners hebben we in ons overleg mensenlevens gered, durf ik te zeggen. En dan moet ik er ook bij zeggen dat er een keer iemand is gedood, over wiens situatie wij een paar dagen later met zijn allen zouden praten.”

Dat zegt officier van justitie Annemarie Kemp vlak voor de start van het Limburgse Actieoverleg. Daarin bespreekt ze samen met Limburgse vertegenwoordigers van de politie, Veilig Thuis en Reclassering Nederland, zaken die om actie vragen. Omdat het moeilijke zaken zijn, waarbij de instanties er niet zomaar uitkomen, maar actie toch geboden is.

Plaats van handeling is een vergaderkamer van vijf bij vijf meter in Roermond, vlak naast het spoor op een paar honderd meter van de Designer Outlet. Een kamer zonder een spoortje huiselijkheid. Vier aan elkaar geschoven tafels van imitatiehout vormen een cirkel. Zes opengeklapte laptops op tafel. De muren: kaal en wit. Systeemplafond: wit. Ramen: deels van melkglas, zodat de kans op afleiding uitgebannen wordt. Koffie met een kwaliteit waardoor je liever thee neemt. Nog het spannendste is de vloerbedekking, met een patroon van lichtbruine herfstbladeren op grijsgrauwe aarde. Maar daar hebben de deelnemers geen aandacht voor. Hun focus ligt nu op de spoedzaak van 'Samira' – alle namen van slachtoffers, verdachten en betrokkenen in dit artikel zijn om privacyredenen gefingeerd – die met gefilmde beelden zou worden afgeperst en uitgebuit.

Manipulatie en mishandeling

In hoog tempo bespreekt het gezelschap de zaak die op het laatste moment binnenkwam en nu direct bovenaan de agenda van het Actieoverleg prijkt. De casus van de 17-jarige Samira over wie signalen bestaan van manipulatie, mishandeling en financiële uitbuiting. Haar ‘vriend’ Mo heeft seksuele opnames van haar gemaakt en met die beelden wordt ze nu gechanteerd. Ook zou ze met anderen het bed moeten delen. Alle aanwezigen brengen gelijkwaardig hun vragen en visie in.

“Overigens, dat dit meisje seks heeft met Mo en dat de beelden daarvan vervolgens verspreid zijn, is één ding, maar de dwang moet wel blijken,” benadrukt Lei Seuren, zedenrechercheur die vandaag alleen bij deze casus is aangeschoven.

“Zij zegt in elk geval dat ze afgeperst wordt,” weet Jan-Eric Bos, ook van politie Limburg.

“Over Mo bestaan rapportages dat hij zich bezighoudt met vuurwerk en de leerplichtwet overtreedt. Daaruit komt een zorgelijke ontwikkeling van deze jongen naar voren. De Raad voor de kinderbescherming denkt aan een maatregel,” zegt officier Annemarie Kemp. “Er is softdrugsgebruik.”

“En rijden zonder rijbewijs en rijden onder invloed,” vult Lei Seuren aan.

“Ik kan jullie wat details van een rapport van de Raad sturen, voor jullie inschatting van de veiligheid. Daar staat in dat Mo geen leefritme heeft, geen zelfinzicht heeft. Hij overschat zichzelf en zijn moeder is niet in staat hem te begrenzen. Misschien is zijn zus een ingang om de situatie te verbeteren?,” zegt officier Annemarie Kemp.

“Het ligt in elk geval wel ‘open’ nu. Zo weten de ouders nu ook van het filmpje van het meisje,” zegt Melanie Vintcent van Veilig Thuis Noord- en Zuid-Limburg.

“De moeder van Samira heeft wel contact gehad met Mo. Tegen haar uit de jongen zich ook respectloos, zegt Gitte van der Vorst, ook van Veilig Thuis.

“De jongen heeft de controle over de telefoon van het meisje. Zouden we haar telefoon niet in beslag moeten nemen?”, oppert Anke Rijnvos van Reclassering Nederland.

“Wat is haar niveau?”, vraagt Willie Govaerts, vertrouwensarts van Veilig Thuis. “Dat is niet laag, het meisje is tandartsassistente. Maar haar is wel een minderwaardigheidscomplex aangepraat,” zegt Melanie Vintcent. “Ze gaat niet meer naar school. En fysiek gaat het ook niet goed; ze is flink afgevallen.”

“Ik wil hier hoe dan ook strafrechtelijke actie,” zegt officier Annemarie Kemp: “Want los van alle zorgen en belangen rond het slachtoffer: dit is het type jongen waarbij het morgen weer verkeerd kan gaan en hij een andere meid hetzelfde aandoet.”

Even later komen de deelnemers in het overleg tot een afronding. Overmorgen, op een zaterdag, staat een aangifte van het meisje gepland bij politie Limburg. Lei Seuren wil weten of die aangifte bij de Zedenafdeling plaatsvindt. Of is het misschien bij AVIM (afdeling Vreemdelingenpolitie, identificatie en mensenhandel), zo vraagt de officier zich af. Dat valt zo snel niet uit het politiesysteem te halen, dus dat zal direct na het overleg worden nagegaan. Hoe dan ook is van belang dat gespecialiseerde politiemensen de aangifte afnemen, klinkt het in het overleg.

En na die aangifte moeten direct nieuwe acties volgen, vat officier Kemp samen. “Dus als Samira echt aangifte doet, zou ik zeggen: als een gék naar die jongen toe om te kijken naar zijn gegevensdragers. Bel me als er een officiersbeslissing nodig is. En jullie als zorgpartners, kunnen ook met haar aan de slag, want hij lijkt me een onveilige situatie voor het meisje.”

Dan kijkt de officier naar Opportuun. “Als je zaken niet hier bespreekt, mis je informatie en toelichting van elkaar. Hier verkrijgen we een scherper beeld en een betere inschatting: is hier sprake van ‘slechts’ een dwingend vriendje of is het écht mis?”

Agressieve Kees

Een andere casus draait om de 24-jarige Kees. Kees, zo weet Veilig Thuis, is regelmatig psychotisch, en in die staat is hij boos en agressief. Zo heeft Kees zijn moeder aangevallen toen zij lag te slapen, en haar geslagen, geschopt en bespuugd. Ook heeft hij met een mes voor haar gestaan en haar bij haar nek gegrepen. Geluk bij een ongeluk: als gevolg van een motorongeluk heeft Kees minder kracht in zijn rechterarm.

De jongere broer van Kees woont voor zijn veiligheid al een aantal maanden bij familie. En de vader van Kees komt juist op de dag van dit actieoverleg thuis, na een herstel in een revalidatiecentrum vanwege een dwarslaesie. Die vader is kwetsbaar voor de aanvallen van Kees.

Met Kerst, toen vader al even thuiskwam, escaleerde de boel al en moesten de ouders hun huis uit vluchten. De politie kwam ter plaatse. Maar helaas: terwijl er al wel afspraken lagen tussen Veilig Thuis en politie, pakte de politie ter plekke niet dóór. Ze zetten niet in op een crisisinschatting door een acuut psychiatrische hulpverlener en op een tijdelijk huisverbod. Er gebeurde niets, omdat Kees op dat moment niet gevaarlijk oogde.

Op dinsdag 27 december is er op verzoek van Veilig Thuis alsnog een risico-inschatting gemaakt op het politiebureau. Daarbij waren een hulpofficier van justitie, een maatschappelijk werker en de moeder van Kees aanwezig. Het leverde de risico-inschatting ‘hoog’ op. Maar de burgemeester van de betreffende gemeente besloot niet tot een tijdelijk huisverbod. Tot frustratie van officier Annemarie Kemp.

Dat was niet de eerste teleurstelling voor de partners in het Actieoverleg. Want tegen Kees is eerder een crisismaatregel genomen, waarna de jongeman twee dagen is opgenomen. Maar tegen alle verwachtingen in, besloot de rechter om Kees terug naar huis te laten gaan. En daar neemt Kees zijn moeder alles wat hem is ‘overkomen’ zeer kwalijk.

Wat nu? In het actieoverleg nemen de partners, klikkend in hun systemen, de opties nog eens door. Vanuit bemoeizorg is inmiddels het aanvragen van een zorgmachtiging opgestart. Daarbij dient een officier van justitie, in overleg met een geneesheer-directeur, die aanvraag in, waarna het aan de rechter is om die zorgmachtiging (een gedwongen opname) te verlenen. Het probleem is: dat traject neemt zo maar drie maanden in beslag. Daar kan niet op gewacht worden bij Kees.

Een aangifte door de moeder dan? Annelieke van Beek van Veilig Thuis: “Ik heb net met de moeder gesproken. Ze moet haar zoon ontwijken, zodat de situatie niet escaleert. De ouders hebben besloten nu een woning te gaan huren, om weg te zijn van hem. Maar ik weet zeker dat de moeder geen aangifte gaat doen. Zij redeneert: hun zoon heeft húlp nodig, niet een strafblad wegens mishandeling. En een aangifte gaat de boosheid van hun zoon alleen versterken.”

Maar actie lijkt dringend nodig. Kees heeft zich bijvoorbeeld ook meermaals agressief tegen de politie gedragen. Enkele maanden geleden is Kees, als gevolg van zijn psychose, met zijn auto op een woning ingereden van voor hem onbekende mensen. Wat hem een taakstraf opleverde. Met de reclassering praten wil Kees ook niet.

“Zijn er mogelijkheden om bemoeizorg te verstrekken?”, vraagt José Valks, vertrouwensarts bij Veilig Thuis.

“Hij wil niks,” weet Annelieke van Beek. “Deze jongen is volgens mij echt psychotisch, dus volgens mij nu ook gevaarlijk. Hij doet het allemaal niet met opzet, dus je gunt hem dat hij zijn zorg krijgt. Overigens, kunnen wij als Veilig Thúis niet de aangifte van dreiging doen?”

Annemarie Kemp: “Dat wordt heel lastig. Bij een delict als dreiging gaat het om wat een aangever ervaart. Die moet dus zélf zeggen dat hij of zij zich bedreigd voelt. Als jij het zou doen, zou het van-horen-zeggen zijn. Ik denk dat dat hier niet voldoende is.”

“Maar,” vervolgt de officier, “ik maak een mail voor twee officieren voor ons die goed de weg kennen. Zij kunnen in de dossiers kijken en misschien wat beïnvloeden, door te overleggen met de geneesheer-directeur. En overigens hoeft de politie volgens mij niet op een aangifte te wachten, maar kunnen ze ook ambtshalve ingrijpen.”

Jan-Eric: “Ik wil toch nog eens proberen de crisisdienst in te schakelen.”

Annemarie Kemp: “Kees zit overigens in zijn proeftijd. Voor het met zijn auto inrijden op die woning kreeg hij twintig dagen voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar. Dus daar kun je hem mee ophalen.”

Naschrift: Een week na het actieoverleg mailt officier Kemp verheugd de redactie van Opportuun: 'Kees heeft, een beetje versneld door dit overleg, een zorgmachtiging gekregen. De meest langdurige en adequate oplossing. Hoera!'