Tekst Fabian van der Poll
Foto Loes Spruijt-van der Meer
'Wij prakken de spruitjes door de appelmoes'
And the winner is… De juridische podcast Napleiten van journalist Wouter Laumans en strafpleiter Christian Flokstra werd onlangs verkozen tot Beste Podcast van het Jaar. Ook officieren van justitie schuiven regelmatig bij de makers aan om terug te blikken op een bijzondere zaak. Opportuun vergezelde Corien Fahner (AP Noord-Holland) tijdens haar bezoek aan de studio: “De liefde die wij voor ons vak hebben proefde ik bij hen ook.”
De avondspits in de Amsterdamse Pijp is al op gang gekomen als Corien Fahner uit het metrostation stapt en zich in de drukte mengt op weg naar haar laatste werkafspraak. ‘Schuin aan de overkant van de metro, kan niet missen’, had ze te horen gekregen. Vijf minuten later, als ze een zijstraat is ingeslagen, staat de plaatsvervangend hoofdofficier van AP Noord-Holland voor een onopvallend pand om de hoek van de oude Heinekenbrouwerij. Het is net even droog. Buiten staan twee kale mannen druk te bellen terwijl ze haar begroeten. “We komen eraan hoor.”
Binnen huist de redactie van podcastproducent Corti Media. Kasten vol boeken, stapels kranten en tijdschriften, posters van podcasts aan de muur en een rondscharrelende teckel die net een standje van zijn baas krijgt – “niét in die kabels bijten” - wanneer journalist Wouter Laumans en strafpleiter Christian Flokstra zich bij hun gast voegen.
“Fijn dat je er bent Corien. Mooie zaak ook.”
Fahner: “Ja, vinden jullie het wat?”
'Je hoeft niet alleen open te zijn over je successen'
Atypische zaak
Fahner is deze namiddag te gast bij Napleiten, de juridische podcast waarin Laumans, misdaadverslaggever bij Het Parool, en Flokstra, partner en advocaat bij Ficq en Partners, met advocaten, rechters en officieren een bijzondere zaak bespreken. Welke, dat bepaalt de gast, mits deze is afgerond. Geen hoger beroep, geen cassatie.
Zonder lang te hoeven nadenken kwam Fahner uit bij een nogal atypische zaak uit haar tijd als officier in Noord- Nederland. Middelpunt in die casus was een maagchirurg uit een ziekenhuis in Emmen die onzorgvuldig en nalatig zou zijn geweest, waardoor patiënten ernstige lichamelijke schade opliepen of zelfs zijn overleden. Zo werd hem onder meer verweten dat onder zijn leiding een wondgaasje in de buik van een patiënt achterbleef, ter grootte van een half A4’tje.
Laumans: “Het zal maar in je lijf blijven zitten.”
Dat de zaak zowel in eerste als tweede aanleg tot een vrijspraak leidde, weerhield Fahner er niet van deze te kiezen.
“Het gaat mij om het verhaal in zijn geheel. Hoe we plots in de wereld van buikchirurgen belandden, en experts moesten zoeken voor een oordeel. Vind maar eens iemand die zijn vakgenoot wil beoordelen, zoveel maagspecialisten zijn er niet…”
Ze vond het een fascinerende zaak, juist omdat het om iets heel anders ging dan pakweg moord of doodslag.
“En dat het een vrijspraak werd? Ook dat hoort bij ons vak. Soms beoordeelt een rechter de feiten anders dan wij. Je hoeft niet alleen open te zijn over successen. In een podcast als deze kun je ook over de weg ernaartoe vertellen, over de keuzes, je beweegredenen, waarom je tot een bepaald oordeel komt.”
Rinkelend belletje
Het was een uitspraak van toenmalig minister van Rechtsbescherming Sander Dekker die in 2021 het zaadje plantte voor de podcast. Laumans en Flokstra, die elkaar kenden uit de rechtszaal, hoorden de VVD’er zeggen dat hij ‘het niet kon uitleggen’, over een vonnis waar destijds veel om te doen was. Apart, vonden ze dat, want hoezo kon een minister dat dan niet? Ze constateerden dat het strafrecht onder druk stond. Dat niet alleen burgers maar ook politici de rechtspraak niet altijd konden volgen. In landelijk bekende processen, maar ook bij veelvoorkomende zaken.
Flokstra: “Waarom komt een doorrijder na een ongeluk weg met zes maanden? Hoe kan een veroordeelde Tbs’er opnieuw toeslaan? Voor veel mensen is dat niet te volgen.”
Laumans: “Überhaupt niet wat er allemaal in een rechtszaak gebeurt.”
En zo belandden ze op een najaarsdag achter de microfoon, met als doel om dat te veranderen. Ze hoopten het recht in ‘al zijn facetten’ te belichten en kozen voor het nog altijd onveranderde format waarin zij met een gast terugblikken op een memorabele zaak. Van gifmoorden en babbeltrucs, tot de Valkenburgse zedenzaak en het proces tegen de Hofstadgroep. Steevast bewapend met hun ‘belletje’: zo een die bij de balie van hotels staat, waarop ze drukken wanneer gasten jargon of juridische termen gebruiken die luisteraars mogelijk niet kennen.
'Je merkt dat hierdoor meer begrip voor het strafrecht ontstaat'
Spruitjes en appelmoes
Laumans: “Ik zeg weleens dat wij de spruitjes door de appelmoes prakken, zoals mijn moeder dat vroeger bij mij deed.” Ofwel ze maken zware kost makkelijker te verteren. “Je merkt dat daardoor meer begrip voor het strafrecht ontstaat.”
Flokstra: “Zo beseft men ook dat het hier best goed geregeld is. Als je bijvoorbeeld naar België kijkt…”
In de eerste reeks afleveringen spraken ze vooral met advocaten. Pas toen Napleiten een tijdje liep, kregen ze een OM’er voor de microfoon. “Toen hadden officieren door dat wij er niet op uit zijn om hen te confronteren,” vertelt Flokstra. “En als eenmaal één schaap over de dam is…”
De eerste OM-gast was Lies Visser van het Ressortsparket, die in aflevering 20 kwam vertellen over een zaak waarbij kwetsbare vrouwen seksueel waren uitgebuit. Later volgden nog negen andere officieren, onder wie Hetty Hoekstra over een terroristische aanslag bij Amsterdam Centraal, Bart Nitrauw over een jonge straatdealer met spijt, Otto van der Bijl over de Damschreeuwer, Roy Nahnkoesingh over de jacht op crimineel geld.
Corien Fahner is nummer elf, als ze deze namiddag naar de geluidsdichte studio wordt geleid. In drie kwartier neemt ze de luisteraars mee in haar afwegingen om in 2013 drie maanden voorwaardelijke celstraf tegen de maagchirurg te eisen. “Hij was een specialist in zijn vak, maar onder druk van het vele werk, zijn slechte communicatie en gebrek aan goede organisatie in het ziekenhuis ging het mis. Toen de Inspectie voor de Gezondheidszorg erbij kwam kijken en er later aangiftes werden gedaan, betekende het dat de politie en wij aan de bak moesten.”
'Afleveringen met OM'ers vallen in de smaak'
Indrukwekkende verhalen
Terwijl de opname bezig is, vertelt redacteur Lauren Fabels dat afleveringen met OM-medewerkers in de smaak vallen. De luisteraars, inmiddels ruim honderdduizend per aflevering, blijken het spannend te vinden wat het Openbaar Ministerie doet.
Fabels: “Zoals die keer met Annette Boender over de Amerikaanse man die een 12-jarig meisje ontvoerde naar een hotel. Hoe zijn sporen werden getraceerd… eerst via het computerspelletje over paarden waarin het contact was ontstaan, toen de gegevens van zijn vlucht vanuit de VS… dat was zo knap uitgedokterd en ook nog eens razendsnel. Zulke verhalen maken indruk. Zeker als ze met passie worden verteld.”
Andersom is dat niet anders, merkt Corien Fahner na afloop van het gesprek op. “Mooi hoe bevlogen zij zijn,” vertelt ze op de weg terug naar de metro.
Enkele uren later zou Napleiten tot de beste podcast van 2023 worden verkozen bij de Dutch Podcast Awards. De jury noemde de podcast ‘zeer inhoudelijk’ en roemde het feit dat de podcast nooit sensatiebelust is, ‘wat in dit genre niet altijd vanzelfsprekend is’.
Fahner: “We hebben een prachtig vak. De liefde die wij ervoor hebben, proefde ik bij hen ook.”
'Schuif zeker aan, zou ik tegen collega's willen zeggen'
'Er zijn geen verborgen agenda's'
Lies Visser, advocaat-generaal bij het RP Amsterdam, was in februari 2022 de eerste OM’er die aanschoof bij Napleiten. In aflevering 20 sprak ze over mensenhandel in een doorsnee woning.
“Ik vond het een eer om de eerste zijn, maar achteraf gezien had ik die primeur best aan een ander gegund. Het had me een hoop zenuwen bespaard. Onnodige zenuwen, want als er iets is gebleken dan is het wel dat Napleiten een mooi en betrouwbaar podium is om je verhaal te kunnen vertellen. Ik kreeg veel positieve reacties. Omdat ik de eerste was, ging het allemaal nog een beetje onwennig. Ik wilde graag meedoen, maar het was ook aftasten hoe dit voor het OM zou uitpakken. Welke zaak leende zich ervoor? Hoe verhouden we ons tot slachtoffers? Zeggen we niet te veel? Door de nadruk op al die gevoeligheden en wat mogelijk mis kon gaan, zat ik niet zo rustig op mijn stoel als wanneer ik er nu had gezeten. Christian en Wouter vormen een betrouwbaar koppel. Er zijn geen verborgen agenda’s en de sfeer is alsof je aan de bar een gesprek voert. Maar dan wel mét inhoud. Met collega’s koos ik ervoor een mensenhandelzaak te bespreken. Het ging over een onderzoek naar seksuele uitbuiting van kwetsbare vrouwen in een rijtjeshuis, waarbij ik wilde benadrukken dat zoiets zich ook zomaar in je eigen buurt kan afspelen. Een OM-boodschap, maar niet een om belerend te zijn, vooral om mensen bekend te maken met het feit dat dit vaker gebeurt dan men wellicht vermoedt. Het moet geen show worden. Ik vind het juist mooi aan Napleiten dat gasten open en eerlijk zijn. Ook als een zaak een andere wending krijgt dan je voor ogen had. Schuif zeker aan, zou ik tegen collega’s willen zeggen. En vooral: wees dan niet zenuwachtig of te voorzichtig.”
'We hebben ook collega’s die het liefst als een kip op hun zaak zitten'
'We blijven magistraten'
Officier Bart Nitrauw van AP Midden-Nederland was te gast in aflevering 60, waarin hij vertelde over een straatdealer met spijt en hoe jongvolwassenen de cocaïnecriminaliteit inrollen.
“Als gast bij Napleiten kun je natuurlijk een spectaculaire moord uitlichten. Ik zag het vooral als een kans om een project uit mijn portefeuille onder de aandacht te brengen: Straatwaarden. Over het terugdringen van jongeren in de cokehandel. Iets dat mij veel bezighoudt en wat ze bij Napleiten ook interessant vonden. In de podcast ging het onder andere over mijn gesprek met een jonge straatdealer die op zitting spijt had betuigd en zijn leven wilde beteren. Ik kon uitleggen waarom ik met hem het gesprek aan wilde gaan. Wat ik ervan hoopte te leren. Wel was van belang dat de opname niet herleidbaar was naar deze jongen. Dat heb ik vooraf ook tegenover de makers benadrukt. Toen ik vervolgens de opname kon terugluisteren en in een van hun vragen toch iets herleidbaars hoorde, hebben ze die vraag uit de montage gehaald. Ze zijn daarin schappelijk en meewerkend. Vond ik prettig. Neemt niet weg dat je zelf ook verantwoordelijkheid hebt als officier. Zij gaan niet hele passages schrappen omdat jij spijt hebt van je woorden of een paar details te veel hebt gezegd. Het is natuurlijk vrij informeel, hoe je daar zit te praten, maar ze zijn niet dom. In zo’n setting kan je als gast worden verleid tot loslippigheid. Het is aan ons om binnen de kaders te blijven. We blijven magistraten. Of iedere officier bij Napleiten past? We hebben ook collega’s die het liefst als een kip op hun zaak zitten. Die doe je er geen groot plezier mee, denk ik. Mij wel.”
'Het was alsof ik er weer middenin zat toen ik erover vertelde bij Napleiten'
'Het is een mooi podium'
Katja van Bijsterveldt, officier van AP Noord-Holland, was in aflevering 49 te gast om te praten over de terreur van een jeugdbende in Alkmaar.
“Ik had al een paar keer naar Napleiten geluisterd toen een advocaat die ik goed kende mij vroeg of het niet iets voor mij was om eens aan te schuiven. ‘Mag ik je nummer doorgeven,’ vroeg hij. Kort daarna appte Christian Flokstra. Een paar berichten later stond de afspraak dat ik langs zou komen. Voor sommige officieren zal het wel even schakelen zijn om voor de podcast met Christian aan tafel te zitten als je eerder met elkaar strafzaken hebt gedaan. Zelfde verhaal met Wouter Laumans, die misschien over een zaak van je heeft geschreven. Maar dat is ook maar net hoe je zelf bent. Ik heb de media nooit gemeden en hou zelf ook van dit soort formats. Het is net als met het tv-programma Kijken in de Ziel dat ik mooi vind: menselijk, ongedwongen, open zonder intentie om de gast te confronteren. Ze zijn vooral nieuwsgierig naar jou en je verhaal. Een setting waarin je gewoon jezelf kan zijn. We hebben het gehad over een zaak uit de tijd dat ik nog TGO’s (Team Grootschalige Opsporing, red.) leidde, wat ik tegenwoordig niet meer doe sinds ik mij vooral met luchtvaart-, Rijksrecherche- en VIK-zaken bezighoud. Het ging om terreur tegen willekeurige slachtoffers van een groep jongens in Alkmaar. Weekend na weekend was het raak en dat zorgde voor veel onrust in de gemeente. Mensen werden bang dat zij de volgende zouden zijn. ‘Dit moét stoppen,’ dachten we bij de politie, de gemeente en het OM. Iets wat ons lukte na een groot onderzoek met behulp van opsporingsberichtgeving. Het was alsof ik er weer middenin zat toen ik erover vertelde bij Napleiten. Ik kreeg ook veel leuke reacties. Of ik het collega’s zou aanraden om deel te nemen? Zeker. Het is een mooi podium om het werk van het OM toe te lichten. Ook als je een zaak hebt die misschien niet landelijk bekend is, maar misschien wel veel impact op je heeft gehad.”
