"Kijk met een andere bril naar de pil"

Tref je een drugslab aan, waarmee kennelijk nog niet is geproduceerd? Pech gehad, redeneert menig strafrechtjurist: er is niets verdiend, dus er valt geen criminele winst te vorderen.
Maar wij kijken anders naar zo’n drugslab, zegt Marcel Schouten van de Belastingdienst Eindhoven. “Het bouwen van zo’n lab vergt kostbare investeringen: loods, ketels, grondstoffen, personeel. Daar ‘hangen’ wij allemaal bedragen aan en die nemen we mee in een ‘vermogensopstelling’. Als Belastingdienst beschikken we over veel informatiesystemen. Met de informatie uit die systemen kunnen we een financieel plaatje van een verdachte maken. Heeft hij looninkomsten, winst of inkomen uit vermogen? Heeft hij een eigen  woning, banksaldi, aandelen? Heeft hij auto’s op zijn naam staan? Heeft hij een erfenis gehad? En welke kosten maakt hij voor levensonderhoud en vaste lasten? Met één druk op de knop rolt er dan een globale vermogensopstelling uit, een overzicht van de totale inkomsten en uitgaven. Vervolgens worden de kosten van het drugslab bijgeteld als uitgaven. Heeft hij dan meer uitgegeven dan hij aan inkomsten heeft, dan heeft hij iets uit te leggen. Lukt dat niet, dan kunnen wij verzwegen inkomsten belasten. We leggen dan een aanslag op met een boete. Hebben wij aanwijzingen dat met een ketel of tabletteermachine wél is geproduceerd, dan tellen wij inkomsten van deze productieronde bij.
Wij staan in het voordeel : de verdachte die  inkomsten of vermogen verzwegen heeft, moet bewijzen dat wij er met onze ‘redelijke inschatting’ naast zitten. Dit heet omkering van de bewijstlast. En alle personen die we in dat drugslab aantreffen – dus ook de loopjongens – worden onderzocht op verzwegen inkomsten.  Kan men op dat moment onze aanslag niet betalen? Dan wordt beslag gelegd op goederen, huizen of loon. Een belastingschuld verdwijnt nooit.  Dus ontvang je enkele jaren later een erfenis, dan zal deze gebruikt moeten worden voor het betalen van de belastingschuld.”

Net als andere criminelen maken synthetischedrugscriminelen gebruik van taxateurs, accountants, notarissen of advocaten die laakbaar handelen. Advocaten adviseren wel eens om geld bij hen te stallen, dan valt het onder het verschoningsrecht.

En wat doe je tegen een accountant die slecht werk verricht, de kassa ‘opplust’, of misbruik maakt van het verschoningsrecht en daarover liegt bij de RC? “Strafrechtelijk kun je met dat liegen weinig”, zegt Ron Dohmen van de FIOD. “In het strafrecht moet je ieder bestanddeel van een tenlastelegging bewijzen. Maar túchtrechtelijk kun je hem, als hij lid is van een beroepsvereniging, veel makkelijker een verwijt maken. Dat zijn gedrag laakbaar is. Dat hij niet integer is en zich onprofessioneel gedroeg.”

Tuchtrechters kwalificeren dergelijk gedag regelmatig als ‘laakbaar’. En nemen dan maatregelen: waarschuwen, beboeten, schorsen, schrappen uit het register. “Als hij zó in het openbaar door de tuchtrechter aan de schandpaal is genageld, voelt hij dat enorm”, zegt Ron Dohmen. “En strafrecht en tuchtrecht mogen tegelijkertijd worden ingezet, er hoeft niet te worden gekozen.”

Tijdens een surveillancedienst stuit je als politie op een wit busje vol met jerrycans. Wat nu? Het Wetboek van Strafrecht en de Opiumwet pakken? Een tijdrovend strafrechtelijk onderzoek starten, met uiteindelijk een licht strafje?
Kijk ook eens naar de regelgeving onder de Wet op de economische delicten (WED), zegt Marco Stelt van het Team Transport- en Milieucontrole van de Landelijke Eenheid van de politie. Neem de Wet voorkoming misbruik chemicaliën. “Daarmee hoef je alleen aan te tonen dat iemand geregistreerde stoffen van categorie 1 en 2 in de handel brengt of in bezit houdt.” Of neem de Wet vervoer gevaarlijke stoffen. “Alle reguliere politiemensen kunnen optreden op basis van de WED, ook als buiten Nederland is deelgenomen aan een in Nederland gepleegd delict. Je hebt toegang tot elke plaats (de Algemene wet binnentreden is wel van toepassing!). Je mag  inbeslagnemen, inzage vorderen van gegevens en bescheiden, kopieën maken, vervoermiddelen en lading onderzoeken. Je mag voor de Wet vervoer gevaarlijke stoffen geen verpakkingen openen, wel voor de Wet voorkoming misbruik chemicaliën. Je mag de bevoegdheden slechts voor opsporing toepassen als dat redelijkerwijs voor detaakuitvoering noodzakelijk is, en je moet het kunnen onderbouwen. En stel je een strafbaar feit vast, dan zijn de gemaakte kosten voor de betrokkene. Iedereen is verplicht mee te werken aan het onderzoek. Voor een verdenking van een WED-overtreding hoeft niet sprake te zijn van een verdenking van een strafbaar feit. Een onderbouwde áánwijzing voor een strafbaar feit  is in principe voldoende. Niet-voldoen aan een vordering is strafbaar en is ook een economisch delict. Indien overtredingen uit de WED opzettelijk worden begaan, zijn het misdrijven.”

Marco Stelt toont een foto van een busje met daarin chemicaliën. De bestuurder overtrad de Wet vervoer gevaarlijke stoffen. “Wat denkt u dat er aan boetes is gegeven?”, vraagt hij de zaal. Het blijft een paar seconden stil. “Een paar honderd euro?” gokt een deelnemer aan de workshop. Stelt somt op in sneltreinvaart: “Geen vervoersdocument: 1600 euro. Geen oranje borden op het busje: 1600 euro. Geen brandbestrijdingsmiddelen: 750 euro. Geen etiketten op de vaten en jerrycans: 1600 euro. Lading die niet is gestuwd: 1600 euro. Geen ADR-certificaat voor het vervoer van gevaarlijke stoffen: 1600 euro. Geen uitrusting aanwezig: 1200 euro boete. Geen schriftelijke instructies aanwezig: 1200 euro. Opgeteld: 11.150 euro boete.”

Dat dienders zonder expertise koudwatervrees kunnen hebben om op te treden, snapt Stelt. “Want tja, daar sta je dan om 22.00 uur ’s avonds, bij zo’n busje. Geen idee of het foute boel is! Maar de drempel om op te treden op basis van de WED is laag. Ga creatief om met je onderbuikgevoel en formuleer een vermoeden. Dat in een wit busje zonder bedrijfsnaam deze jerrycans worden vervoerd, kan al voldoende zijn, zeker als de bestuurder geen goed verhaal heeft. Weet op basis van welke regelgeving je optreedt, en leg je handelen en je bevindingen goed vast in je PV.”