Ondermijning beter aanpakken

Eens per jaar kunnen achttien ervaren togadragers van het OM, die werken aan de aanpak van ondermijnende criminaliteit, deelnemen aan de Leergang Aanpak van Ondermijning. Antine van Nederpelt, lector voor het OM bij Studiecentrum Rechtspleging, en Bernardine Mac-Lean, staflid van de leergang en coach voor de deelnemers, vertellen over dit bijzondere programma.

De leergang ondermijning is een intensief programma. Na de startdag volgen onder andere een aantal masterclasses, coachingsgesprekken en een stage van 2,5 week. Dat is een investering voor de deelnemende officieren én voor hun collega’s die hun werk deels overnemen. Daarom is het aantal plaatsen beperkt en de selectie streng. Hoofdofficieren van parketten kunnen elk jaar slechts één van hun officieren voordragen.

Van Nederpelt: “We merken dat het voor parketten een behoorlijke aanslag is als een officier de leergang volgt. Toch is het belangrijk dat elke deelnemer de nodige tijd en ruimte krijgt, én neemt. Los van alle bijeenkomsten leren deelnemers op een andere manier te werken, waardoor hun reguliere werk meer tijd en energie kost. Leren kost nu eenmaal tijd."

Mac-Lean: "We hebben daarom stevige criteria voor deelnemers aan de leergang en we voeren intakegesprekken met alle kandidaten. We willen wel mensen op die leergang van wie we verwachten dat ze er veel aan zullen hebben. Het is geen cursus waarin beginnende officieren leren ondermijningszaken te doen. De deelnemers moeten al flinke ervaring hebben met het doen van onderzoeken, en enige ervaring met ondermijningszaken."

VN: "Het is voorgekomen dat deelnemers er tijdens de leergang achterkwamen dat de grote druk die op een ondermijningsofficier rust niet bij hen past. Het is natuurlijk heel jammer als mensen daar dan pas achter komen. Dat is zonde van de investering, maar ook vervelend voor de betrokkene zelf. Soms gaat het ook mis omdat mensen zichzelf onvoldoende tijd gunnen en geen werk kunnen overdragen. Leren doe je voor een deel tijdens bijeenkomsten, maar voor het grootste gedeelte doe je dat in de praktijk. Je leert voortdurend. Om te kunnen leren en jezelf te ontwikkelen heb je ruimte in je hoofd nodig."

Persoonlijke ontwikkeling

Tijdens de leergang worden deelnemers uitgedaagd anders na te denken en nieuwe oplossingen voor problemen te bedenken. Naast het opdoen van vakinhoudelijke kennis en het opzetten van projecten is er ook aandacht voor ontwikkeling op persoonlijk vlak. Waarom is dat juist voor ondermijningsofficieren zo belangrijk?

VN: “Ondermijningsonderzoeken vergen veel van een officier. Het zijn onderzoeken die heel lang kunnen duren, waarbij uithoudingsvermogen nodig is. Ondermijningszaken spelen op het scherp van de snede. Officieren moeten soms nieuwe dingen proberen en nemen daarbij ook risico. Bij ondermijningszaken kun je minder leunen op routine."

ML: "We willen de deelnemers aan de leergang helpen beter voor zichzelf te zorgen. We hebben in de leergang bijvoorbeeld een tweedaagse masterclass over druk en weerbaarheid. Druk vanuit de eigen organisatie, druk van bedreigingen of druk vanuit de media. Soms word je als officier in de media heel akelig afgeschilderd, dat heb ik zelf ook meegemaakt. Dat doet iets met een mens. Hoe kun je jezelf weerbaarder maken? Hoe zorg je ervoor dat je op het juiste moment, tijdens de zitting, piekt?"

VN: "Bij de persoonlijke ontwikkeling werken we aan weerbaarheid, maar ook een stap terug kunnen zetten is belangrijk. Officieren zijn van nature sturend en gewend de leiding te nemen, wat de samenwerking met bijvoorbeeld burgemeesters of belastingdienst ingewikkeld kan maken. Soms heeft een ander betere middelen en dat betekent dat het mogelijk is dat de gemeente of de belastingdienst de leiding neemt. Dat moet je kunnen herkennen.”

ML: "Officieren zijn gewend om de richting te bepalen, ze worden daar ook op geselecteerd. Een integrale aanpak betekent dat politie en OM samenwerken met provincie, gemeentes, douane, belastingdienst, en de particuliere sector. In die samenwerking moeten wij soms een reflex onderdrukken. Voor veel officieren is het helemaal niet makkelijk om de leiding uit handen te geven.”