Tekst Steven Beek
Deskundigen van het Openbaar Ministerie krijgen in Opportuun meer dan 280 tekens om te reageren op Twitterberichten. Deze editie legt beleidsadviseur Marcel Bijen uit hoe het kan dat strafeisen van het Openbaar Ministerie voor ogenschijnlijk hetzelfde vergrijp sterk kunnen verschillen.
Het is een verwijt dat het Openbaar Ministerie vaker voor de voeten geworpen krijgt: meten met twee maten. Als twee strafzaken in hoofdlijnen op elkaar lijken maar de strafeis van het OM sterk verschilt, begrijpen mensen dat soms niet. Marcel Bijen, beleidsadviseur van het OM, vindt de kritiek niet terecht. “Elke zaak is anders. Het is juist de taak van de officier van justitie om alle omstandigheden in een zaak mee te wegen. Omdat die omstandigheden per zaak verschillen kan het voor buitenstaanders lijken alsof de verschillen in strafeis oneerlijk zijn.”
Toch spant het Openbaar Ministerie zich wel in voor een landelijk uniform strafvorderingsbeleid. Om de strafeisen landelijk rechtvaardig te houden zijn er strafvorderingsrichtlijnen voor de officieren van justitie. In deze richtlijnen staat per type misdrijf omschreven welke straf als uitgangspunt geldt en welke factoren strafverzwarend zijn.
Bijen is secretaris van de landelijke commissie voor stafvorderingsrichtlijnen. “Als er geen enkele richtlijn zou zijn wordt het formuleren van een strafeis te subjectief”, zegt hij. “Stel je een officier voor die een huisvredebreuk vervolgt, bij wie recent is ingebroken. De richtlijnen helpen om emoties niet te laten meespelen.”
De maatschappij denkt mee
De commissie stelt de richtlijnen voor strafvordering op met hulp van officieren en andere experts. Bijen: “Natuurlijk kijken wij daarbij naar de jurisprudentie: wat is er zoal aan straf opgelegd voor gelijkwaardige delicten? Ook het evenwicht tussen de verschillende richtlijnen is belangrijk. Na het opstellen van de richtlijn blijven we in gesprek met officieren of de strafmaat goed voelt, of dat hij moet worden aangepast.”
Het vaststellen van de richtlijnen is niet uitsluitend een OM-gelegenheid. Ook buitenstaanders mogen meepraten. “We proberen onze voelsprieten uit te steken in de maatschappij”, zegt Bijen. “Dat doen we onder meer door burgerfora te organiseren. Zo hebben we bij een burgerforum geleerd dat men een inbraak ernstiger vindt wanneer de bewoners thuis zijn. Dat hebben we vervolgens in de richtlijnen als strafverzwarende factor opgenomen. Het komende schooljaar gaan we ook middelbare scholieren bevragen over sexting, het zonder toestemming online delen van seksueel getint materiaal. Dit is een nieuw strafbaar feit waarvoor nog vervolgingsbeleid moet worden gemaakt.”
Maatwerk
Hoewel de richtlijnen belangrijk zijn, blijven ze slechts een uitgangspunt. Bijen: “Het strafrecht is maatwerk. Een ingegooide ruit kan een simpele vernieling zijn, of een onderdeel van een slepend conflict waarbij een gezin uit een buurt wordt weggepest. Een officier van justitie moet daarop bedacht zijn en alle omstandigheden meewegen.” Omstandigheden kunnen strafverlichtend of verzwarend zijn. Vindt een delict bijvoorbeeld plaats tijdens een evenement of de jaarwisseling, dan geldt dat als strafverzwarend. Hetzelfde geldt wanneer er discriminatie of drugsgebruik in het spel is. “Ook de gevolgen van de straf spelen mee,” zegt Bijen. “De draagkracht van een dader speelt een rol bij het bepalen van een boete. Onderliggende sociale problematiek of andere persoonlijke omstandigheden kunnen strafverlichtende factoren zijn, of leiden tot een andersoortige straf met daarin een zorgcomponent. De uiteindelijke strafeis is een combinatie van al die factoren. Als je die niet kent, kan het lijken of er wordt gemeten met twee maten. Maar het is maatwerk.”
Afzender en inhoud van de Tweet zijn geanonimiseerd
