“Recreatieve gebruikers creëren drugsmaffia”

Minuten lang heeft hij rustig verteld. Over het rechercheonderzoek naar Imad L., de leider van de groep die allerlei drugs via scooterkoeriers bij klanten afleverde. En dan ineens maakt Erik Gringhuis, coördinator van een rechercheteam in district Amsterdam- Oost, zich boos. Op Imad? Op diens ‘adjudanten’ en ‘soldaten’? Nee, op de klánten.

“We zitten met zijn allen terecht te janken als er een advocaat wordt doodgeschoten. Maar we moeten óók janken als iedereen maar de telefoon pakt en drugs bestelt als pizza’s die binnen twintig minuten aan huis worden afgeleverd. ‘Ach, ik ben maar recreatief gebruiker’, klinkt het dan. Maar alleen al in de zaak tegen Imad L. zagen we nog achthonderd gelegenheidsgebruikers. Zij zijn het, die maken dat hij er goed aan verdient. Zij veroorzaken dat jongens zonder strafblad het criminele circuit in worden gezogen. Zij creëren mocromaffia-2.”

Dealerlijn

Op 1 september 2018 wordt in de Indische buurt in Amsterdam met een machinegeweer op een wegrijdende auto geschoten. Een dag later houdt de Arnhemse politie vier jongemannen in een auto aan, waarbij ook een vuurwapen wordt aangetroffen. Ballistisch NFI-onderzoek toont aan dat met dat machinegeweer in de Indische buurt is geschoten.

De recherche leest de smartphones van de in Arnhem aangehouden verdachten uit. Aan de locatiegegevens van de telefoon ziet ze dat de toestellen op 1 september 2018 nabij de plaats van het schietincident in de Indische buurt zijn geweest. Bovendien blijken de jongemannen met hun telefoons over het schietincident te hebben gecommuniceerd. Ze beschikken over informatie die door de politie nooit naar buiten is gebracht. Uiteindelijk leert het rechercheonderzoek dat verdachte Imad L. niet degene was die met het machinegeweer vuurde. Die zaak van het schietincident heeft inmiddels tot een veroordeling geleid. Maar het onderzoek, en vooral de telefoon van Imad, levert interessante ‘restinformatie’ op.

Gringhuis: “We zagen foto’s van Imad in dure Maserati’s, BMW’s en Audi’s. Imad met pakken geld en vuurwapens. Een filmpje waarop geschoten werd met een automatisch vuurwapen.” Maar dat is niet alles. De telefoon, die ook in andere politieonderzoeken naar voren was gekomen, bevat meer dan achthonderd contacten die niet passend lijken bij Imad. En als het rechercheteam van Erik Gringhuis het bijbehorende berichtenverkeer leest, rijst een sterk vermoeden op: “We hadden een ‘dealerlijn’ te pakken. Van een jongen die zich grootschalig bezighield met verdovendemiddelenhandel.”

Achter de feiten aanlopen

Een ‘echt’ rechercheonderzoek moet dan nog beginnen. Want berichtjes over interesse in haribo’tjes en ket, vormen nog geen bewijs voor daadwerkelijke verkoop en levering van xtc-pillen en ketamine.

In februari 2019 start de politie met het voorbereiden van een projectplan. En na overleg en het vrijmaken van capaciteit, gaat eind juli een team echt aan de slag, met vanuit het parket Gerdine Dankers als zaaksofficier en Gracia Alagahgi als parketsecretaris.

Gringhuis prijst de samenwerking met het OM. “De officier heeft de eindverantwoordelijkheid, maar het is leuk als officieren meedenken. Het overleggen en brainstormen gaat in Amsterdam ongedwongen. Ook met telefoontjes en appjes hielden we elkaar op de hoogte.”

Politie en OM kiezen een ambitieus doel. Niet de koop van een paar pillen of wat gram cocaïne bewijzen. Maar aantonen dat Imad een drugsorganisatie aanstuurt. En ook nog, in de woorden van Gringhuis, een ‘bommetje laten afgaan’ onder de vele klanten van de organisatie.

Als een koerier werd gepakt, lag voor de volgende al een nieuwe telefoon en klantenlijst klaar

Gringhuis: “In een normaal onderzoek naar een straatdealertje zou je wat getuigen gaan horen, wat kopers oppakken en je hebt je zaak compleet. Hier speelde de handel zich vooral op het web af. Via WhatsApp, Snapchat, Wickr en dergelijke werden bestellingen gedaan waar we niet direct zicht op hadden. We zagen het pas na het uitlezen van de telefoon of tapgesprek, dus we liepen achter de feiten aan, waarbij steeds verschillende koeriers ook nog op een brommer scheurden. Kortom: starten met een 6-0 achterstand.”

Pseudokoop

Het rechercheteam begint met tappen. Want als het team over de tap een gesprek of bericht ontvangt van een bestelling, zijn de verdovende middelen al afgeleverd en betaald. Door de tap ontstaat een beeld van Imad en zijn groep. Van hun contacten, hun dagbesteding en hun voertuigen. De groep is jong en blijkt nauwelijks antecedenten te hebben. Aan de top zit ‘directeur’ Imad (destijds 19). Hij hoeft eigenlijk alleen maar te overzien en te incasseren. Daaronder vier adjudanten: vertrouwelingen die de opdrachten krijgen en het een en ander aansturen. Weer een tree lager zitten de ‘soldaten’: koeriers die de drugs naar de klant rijden. De groep van Imad werkt professioneel: als een koerier gepakt wordt, ligt voor de volgende al een nieuwe telefoon en klantenlijst klaar.

Gaandeweg gaat politie en OM ook – schaarse – observatiecapaciteit inzetten. Gringhuis: “Zo kregen we steeds beter in kaart hoe de groep werkt, zakendoet en welke versluierde codetaal zij gebruikt. Daarop kon ook een zwaarder middel ingezet worden om het dealen hard te maken: pseudokoop. We hadden in het berichtenverkeer van de groep gezien dat iemand schreef: ‘Ik ben een vriend van die en die; kun je leveren?’ De politie-pseudokoper kopieerde die handelwijze en kon op die manier drugs bestellen en geleverd krijgen.”

Het bewijs stapelt zich op. In groep van Imad wordt goed verdiend. Jonge jongens pakten honderd tot honderdvijftig euro op een avond, alleen maar door op hun scooter her en der wat af te leveren. In de laag net onder Imad willen sommigen ook hun eigen handeltje beginnen, door weer anderen te gaan aansturen. Gringhuis: “Op enig moment communiceerden klanten met twee dealers. Dan krijgen die dealers een conflict over hun werkgebied, waarbij vuurwapens worden ingezet. Eén ‘adjudant’ die dat deed en aan de klanten van Imad zat, is vervolgens in elkaar gemept.”

‘Keiharde drugsdealer’

Op 10 juni 2020 is een belangrijke dag voor Gringhuis. Die dag spreekt zaaksofficier Gerdine Dankers haar strafeis uit voor de rechtbank. Gringhuis weet dat de verdediging Imad L. volgens het jeugdstrafrecht wil laten berechten: dat zou beter passen bij het verstandelijk vermogen van de verdachte. Maar daar maakt ‘zijn’ zaaksofficier Dankers korte metten mee: “Geachte leden van de rechtbank, ik zeg het heel simpel: het jeugdstrafrecht is niet bedoeld voor een keiharde drugsdealer die 1,5 jaar lang een geoliede organisatie heeft geleid, waarbij in ieder geval vier andere jongeren onder zijn leiding, soms doodsbenauwd, vuile handen hebben gemaakt. Het jeugdstrafrecht is niet bedoeld voor een jongen die zich van begin tot eind in dit onderzoek heeft opgesteld als een harde crimineel en geen enkele opening heeft gegeven om iets te kunnen begrijpen van zijn gedrag, behalve dat dit voortkomt uit een drang om geld te verdienen en te pronken met bezit. Uit het onderzoek is duidelijk geworden dat Imad zich bezig heeft gehouden met langdurige drugshandel aan een groot klantenbestand, waarbij geweld niet is geschuwd. Wapens zijn rondgegaan, een koerier is afgeranseld omdat hij mogelijk wat klanten heeft ingepikt. Daarmee is Imad medeverantwoordelijk voor een stad die lijdt aan deze georganiseerde criminaliteit. Schietpartijen, afrekeningen, fout geld in de stad. Daarnaast net zo ingrijpend: de gezondheidsrisico’s die het gebruik van drugs met zich meebrengt, de druk die een verslaving geeft. Het gevangen raken in een wereld waar je eigenlijk niet te maken mee wil hebben.”

Gerdine Dankers eist vijf jaar gevangenisstraf.

Veertien dagen later acht de rechtbank bewezen dat Imad L. leider was van een organisatie die in drugs handelde, dat hij medepleger was van eenvoudig witwassen en medepleger van mishandeling. De rechtbank legt Imad 48 maanden celstraf op, waarvan 18 maanden voorwaardelijk met bijzondere voorwaarden, reden voor Imad L. om in hoger beroep te gaan.

Gesprekken, brief en sms

Voordat het vonnis is uitgesproken hebben politie en OM dan al contact opgenomen met de (potentiële) afnemers van de drugs. “Want”, zegt Erik Gringhuis, “je moet het balletje leggen waar het thuishoort: degene die het mogelijk maakt dat dit soort crimineel gedrag zich ontwikkelt en doorontwikkelt.”

Het rechercheteam is bij vijf kopers langsgegaan die de hele tenlastegelegde periode voorkomen (1,5 jaar). Zij zijn als getuigen gehoord en hun telefoon is inbeslaggenomen. Die gesprekken lijken veel impact te hebben gehad, denkt Gringhuis. “Ze hebben allemaal heldere verklaringen afgelegd en aan het eind ook aangegeven ermee te willen stoppen.”

Daarnaast zijn in het onderzoek 36 kopers geïdentificeerd die met naam en toenaam in het strafdossier voorkomen, omdat deze nummers ook te koppelen zijn aan WhatsApp-gesprekken waarbij zeker is dat er sprake is geweest van langdurige aankoop van drugs.

Aan hen heeft officier Gerdine Dankers een brief gestuurd:

“In een lopend strafrechtelijk onderzoek is een telefoonnummer naar voren gekomen dat op uw naam staat. Het betreft het nummer: xxx. Het onderzoek ziet op grootschalige drugshandel in Amsterdam. Als officier van justitie heb ik besloten over te gaan tot vervolging van de hoofdverdachte en een aantal medeverdachten. Uw naam en telefoonnummer is naar voren gekomen als koper van drugs. Ik heb besloten u niet als getuige of verdachte te horen. Bij andere kopers is dat wel gebeurd en is de telefoon in beslag genomen ten behoeve van het strafrechtelijk onderzoek. Los van het feit dat u mogelijk een strafbaar feit heeft gepleegd, wil ik door middel van deze brief u erop wijzen dat uw naam en telefoonnummer is vermeld in het procesdossier dat op een openbare zitting zal worden behandeld. Mocht u vragen hebben of van mening zijn dat uw naam en nummer ten onrechte voorkomen in het strafdossier, dan kunt u dat gemotiveerd aangeven op het mailadres: team-d.recherche.amsterdam-oost@politie.nl.”

Sommigen uit deze groep, van wie de privé-adresgegevens niet bekend zijn, ontvingen een sms. Die sms werd ook gestuurd naar zo’n honderd nummers die werden benaderd door de dealerlijn, maar waarbij het rechercheteam geen tegenreactie kon vaststellen, waarschijnlijk omdat de communicatie via Wickr of Snapchat is gegaan.

De inhoud van dit sms-bericht luidde:

Dit nummer komt voor in een strafrechtelijk onderzoek naar drugshandel in verband met de aankoop van drugs. Is dit nummer volgens u ten onrechte naar voren gekomen? Mail: team-d.recherche.amsterdam-oost@politie.nl.

Erik Gringhuis is geen naïeveling. De rechercheur heeft niet de illusie dat een vonnis en een bewustwordingscampagne het probleem oplost. “Die oorlog gaan we niet winnen. Maar dat wil niet zeggen dat we alles maar moet gedogen. We pakken het probleem aan om het in de stad zoveel mogelijk leefbaar te houden. Ik wil voorkomen dat jongeren, met name Marokkaans-Nederlandse, vanuit het niets ineens vet in de verdovende middelen zitten. En omdat het zo makkelijk gaat, moet de stop erop, via de gebruiker. Die creëert voor jongeren de mogelijkheid om te crimineel uit te groeien. Die vraagkant moeten we killen.”