File
En dan: een klap, en alles staat stil. De VW, de telefoon, de veelbelovende toekomst van een jonge vrouw.
5 juli 2019, de A2 tussen Utrecht en Den Bosch. De gebruikelijke vrijdagmiddagdrukte op deze zomerse dag. Matrixborden manen de automobilisten om 50 kilometer per uur te rijden. De bestuurder van de Volkswagen stuurt appjes naar zijn vrouw. Hij waant zich onbespied, maar de telefoon en boordcomputer registeren alles: in 37 seconden 34 schermaanrakingen op de smartphone. Snelheid tussen de 124 en 133 kilometer per uur. En dan: een klap, en alles staat stil. De VW, de telefoon, de veelbelovende toekomst van een jonge vrouw.
Nu zit de automobilist in het verdachtenbankje en luistert naar de partner en de ouders van de vrouw. Het noodlot bepaalde dat zij als laatste aansloot in de file waar de Volkswagen met hoge snelheid bovenop klapte. Enkele uren na het ongeval besloten artsen om de beademing bij de vrouw te stoppen: “Jij kent haar alleen van het ongeluk, jij weet niet wat voor mooi mens je uit het leven hebt gerukt”, luidt het bittere beklag van de nabestaanden.
De automobilist slalomt tussen schuldbewustzijn en ontkenning. Hij heeft de matrixborden niet gezien, hij heeft niet gezien dat het verkeer voor hem weer tot stilstand kwam. Hij weet niet of hij heeft geremd voordat zijn zwarte auto zich in het witte autootje van de jonge vrouw boorde. De Adaptive Cruise Control, een systeem dat de afstand tot de voorganger bewaakt, remde in ieder geval niet. Hij kan zich niet herinneren dat hij zijn telefoon heeft aangeraakt, hij stuurt zijn berichtjes altijd via spraakopdrachten. Onbenullige berichten waren het. Een in retrospectief macaber filmpje over een polonaise, een misplaatste grap over het verbod op appen op de fiets. Een verbod dat vijf dagen voor het fatale ongeval is ingegaan. Omdat appen zelfs op de fiets gevaarlijk is.
Het haperende geheugen van de automobilist staat haaks op de gedetailleerde gegevens die de Verkeers Ongevallen Analyse Dienst in een lijvig rapport aan het OM heeft overhandigd. Grafieken over snelheid en schermaanrakingen op de telefoon geven een beeld van onverantwoord verkeersverdrag. In de 192 seconden vóór het ongeval is Whatsapp 80 seconden actief. Vijf seconden vóór de aanrijding loopt de snelheid op van 124 naar 133 kilometer per uur. De rode pieken in de statistieken wijzen als een beschuldigende vinger naar de bestuurder van de zwarte auto.
Maar wat is schuld in het verkeersrecht? “Jij bent die ochtend niet opgestaan met de gedachte om een meisje van 24 jaar dood te gaan rijden”, dat realiseren de nabestaanden zich ook. Hoe verhoudt zich het onomkeerbare gevolg tot het onverantwoorde gedrag? Het verkeersrecht maakt gradaties in schuld, die voor een leek lastig te doorgronden zijn. “Zeer onvoorzichtig, onoplettend, onachtzaam”, is de juridische kwalificatie die de officier van justitie aan het rijgedrag geeft. In gewone mensentaal: “Als je in de avondspits zó druk bezig bent met je telefoon, dan is het niet de vraag óf er een ongeluk gaat gebeuren, maar wánneer.”
De automobilist is “volledig meegezogen in de verleidingen van zijn telefoon.” Welke straf is passend, als clichés zoals ‘geen enkele straf doet recht aan het onvoorstelbare verlies’ en ‘deze zaak kent alleen maar verliezers’ op de loer liggen. De Wegenverkeerswet heeft er ook een matrix voor. In een zakelijke tabel worden gedrag en gevolg samengeperst tot een richtinggevend advies over de straf. In dit geval: acht maanden gevangenisstraf en drie jaar ontzetting van de rijbevoegdheid. De officier én de rechtbank zien geen reden om af te wijken van de matrix: “Het gebruik van je telefoon in het verkeer, kost levens”, is het signaal van de rechtbank naar de samenleving.
