Stap voor stap kindvriendelijker

‘Goed dat je kijkt. Binnenkort word je verwacht bij de rechtbank. Een belangrijke dag.’

Zo start de film van Young Perspectives (YOPE), die is gemaakt vanuit het EU Child-friendly justice network (kindvriendelijke rechtspraak) voor het project ‘De Zittingsdag’. Vanuit het OM werken wij daaraan mee. Je wordt in de film als jonge verdachte bij aankomst in de rechtbank meegenomen door een nauwe gang met cellen aan weerskanten. Eén van die celdeuren gaat open. Iemand van wie je alleen de benen ziet, loopt naar binnen in een kleine, kale ruimte, alleen voorzien van een houten bankje. Je hoort een jongensstem zeggen dat hij 'maar een beetje push-ups ging doen' om zichzelf rustig te houden. Daarna volgt een ‘duistere’ route naar de zittingszaal. Als de deur daarvan zich opent, zie je op een verhoging drie personen in toga zitten die duidelijk op je wachten. In de zittingszaal zie je verder nog een aantal personen. Eén van hen, ook in toga, wijst je de stoel naast zich aan. Daar mag je als verdachte gaan zitten.

Een onbehaaglijk en beklemmend gevoel bekruipt mij bij het zien van de videobeelden. Een totaal andere beleving dan wanneer ik zelf als officier in de zittingszaal ‘aan het werk ben’. Ondertussen hoor je in de video een meisje vertellen dat zij het ‘best indrukwekkend’ vond als je zo naar binnen wordt gebracht en iedereen je zit aan te kijken. Wat doet dat met je, vraag ik mij af. Ik realiseer mij nu des te meer dat er in de zittingszaal bepaald geen sprake is van een gelijkwaardige verhouding tussen de professionals en de jonge verdachten. Het verbaast mij dan ook niet als een jongen in de video vertelt dat de zitting er voor hem eigenlijk niet meer toe deed. Dat hij dacht dat alles toch al bepaald was en dat het geen zin had om zijn verhaal te doen. Weer een andere jongen zegt dat er ook veel met moeilijke woorden werd gesproken en dat hij lang niet alles begreep.

Tijdens het bekijken van deze video vraag ik mij af hoe ‘Child-friendly’ onze rechtspraak eigenlijk is. De basis voor een kindvriendelijke rechtspraak is te vinden in het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, in het bijzonder artikel 12, het ‘recht op participatie’. Dat artikel gaat over het horen en betrekken van kinderen/jongeren in een strafrechtelijke procedure, zodat er met de mening van het kind/de jongere rekening kan worden gehouden. En, dat zij begrijpen wat er in de procedure gebeurt. Naast dat het verdrag in ons land rechtstreekse werking heeft zijn er door de Raad van Europa ook nog eens Guidelines on Child-friendly justice opgesteld om procedures kindvriendelijker in te richten. Gelukkig komt er vervolgens een hoopgevend deel in de video waarin duidelijk wordt gemaakt dat de mensen in de zittingszaal, de professionals, niet de vijand zijn van de jonge verdachten. De rechter, officier van justitie, advocaat en de vertegenwoordiger van de Raad voor de Kinderbescherming komen allemaal aan het woord en vertellen wat hun rol is. Zo wordt duidelijk dat het niet alleen om straffen gaat, maar ook om het begrijpen hoe een jongere in deze situatie terecht is gekomen en wat nodig is om dit in de toekomst te voorkomen.

Dat wordt ook nog eens benadrukt aan het slot van de video als de volgende boodschap wordt meegeven: ‘Soms brengt het leven je op plekken waar je misschien liever niet zou zijn. Waar je het moet hebben over wat er mis is gegaan. Laat jezelf zien, spreek je uit. Vertel wat je nodig hebt. Voor de stappen die je nog gaat zetten. Sta sterk. Stap vooruit.’

Een heel sterke boodschap en dat kan ook niet anders, want die komt van de jongeren die zelf te maken hebben gehad met het jeugdstrafrecht (experts vanuit de stichting YOPE, Young Perspectives). Ook deze video is een stap vooruit. Weer een stap vooruit naar een kindvriendelijker rechtspraak, want er zijn al eerder stappen gemaakt zoals de kindvriendelijke zittingszaal bij de Rechtbank Amsterdam. Zie daarvoor De ronde tafel, een eerdere column in Opportuun. Het jeugdstrafrecht is voortdurend in ontwikkeling. Heel praktisch: De volgende stap is dat de video met een QR-code op de dagvaarding te zien is met deze hoopvolle boodschap: ‘Stap vooruit’.

Bekijk de video hier.