De zaak-Saban B.

De lange adem van Warner ten Kate

Het is september 2009 als landelijke mensenhandelofficier Warner ten Kate het slechte nieuws hoort. Vrouwenhandelaar Saban B, door inspanningen van team-Ten Kate door de rechtbank veroordeeld tot zevenenhalf jaar celstraf, is ontsnapt! Saban had, tegen de zin van het OM, van het Hof verlof gekregen om zijn pasgeboren kind te bezoeken en blijkt nu niet teruggekeerd. Niet veel later duiken foto’s in de Telegraaf op, van een brede, bruine bezonnebrilde en getatoeëerde Saban, die inmiddels in Antalya een disco runt met de naam Escape.
Nu, bijna acht jaar later, moet Ten Kate even glimlachen om die naam. “Maar toen kookte mijn bloed. In één klap voelde ik de grond onder mijn voeten vandaan zakken. Hadden wij – en met name officier van justitie Inge Schepers – hier nou zo lang voor lopen knokken? Wát een naïviteit van het hof, om zo’n vent de mogelijkheid van verlof te gunnen. Terwijl je weet dat ‘ie alle belang erbij en alle mogelijkheden heeft om te ontsnappen.”
De ontsnapping gaf veel discussie en kritiek binnen de rechterlijke macht. De minister kreeg Kamervragen. Media pakten uit. Ten Kate pakt de print op van een Telegraaf-artikel. “De dreiging die van zo’n foto van Saban uitgaat, was voor zijn slachtoffers immens. Toen hij was ontsnapt, ging bij velen een siddering door het lijf.”

Wallen

Het is 1998 als de in vrouwen handelende broers Saban en Hasan B. vanuit Mannheim in Amsterdam arriveren. Ze hebben in Duitsland al een bedenkelijke reputatie als ze op de Wallen beginnen met enkele prostituees achter de ramen. Gebruik makend van grof geweld, intimidatie en afpersing groeit de groep rond de broers uit tot een bende van zo’n vijftig pooiers, bodyguards en andere handlangers, met meer dan honderd prostituees in Amsterdam, Utrecht en Alkmaar. Ze voelen zich bepaald niet gehinderd door de opheffing van het bordeelverbod in 2000, die moest leiden tot een ‘gewone’ gereguleerde sector.

Een langdurig strafrechtelijk onderzoek, met internationale en financiële aspecten, is flink op streek als de hoofdverdachten ontdekken dat ze op de korrel worden genomen. Direct scheuren Saban en drie andere hoofddaders in een Porsche Cayenne naar Turkije, dat geen verdachten aan Nederland uitlevert. Even snel grijpen OM en politie in. Observatieteams volgen de vuurwapengevaarlijke vluchters en uiteindelijk rijdt een Nederlands arrestatieteam de Porsche vlak voor Keulen klem.

11 juli 2008 wordt Saban B. door de rechtbank veroordeeld tot zevenenhalf jaar, na een OM-eis van twaalf jaar. Bij aanklager Warner ten Kate leidt het tot een dubbel gevoel, vertelt hij in Opportuun-nummer 1 van 2009: “Gelet op de motivering van de rechtbank in het vonnis hadden we veel hogere straffen verwacht. Maar door alle media-aandacht is het probleem van mensenhandel levensgroot op de kaart gezet.”

Een paar maanden later neemt Saban dus de benen.

Terwijl de vrouwenhandelaar danst in zijn disco, gaat de hogerberoepszaak door. “Advocaten-generaal Margreet Fröberg en Caroline Krol hebben er ongelooflijk aan getrokken om de zaak tot een goed einde te brengen.”, zegt Ten Kate daarover. Op 20 december 2010 veroordeelt het Hof Saban bij verstek tot zeven jaar en negen maanden en een boete van honderdvijftigduizend euro. Deze uitspraak wordt op 11 september 2012 door de Hoge Raad bevestigd. Voor wat het waard is, want Turkije levert niet uit.

Ten Kate: “We hebben toen nagedacht of Saban kon worden verleid naar Nederland te komen. Maar de beste optie leek ons om samen te werken met Turkije. Samen met het Ministerie van V&J hebben we overlegd met de Turkse liaisonmagistraat in Nederland. De Turken, zelf ook in de weer met een strafrechtelijk onderzoek tegen Saban, bleken niet onwelwillend om de uitvoering van de Nederlandse strafzaak over te nemen.”

Nul op rekest

De overname heeft de nodige voeten in de aarde. Turkije wil dat de Turkse rechtbank eerst kijkt of de Nederlandse rechtszaak goed is verlopen, en komt met aanvullende vragen. “We hebben voor 94 duizend euro allerlei processtukken laten vertalen en naar Turkije gestuurd. Toen we die stukken eerst naar de Turkse liaisonmagistraat stuurden, zei die: ‘Als je het zo naar mijn collega’s stuurt, weet je zeker dat je nul op het rekest krijgt’. De vertaler, die al jaren in Nederland woonde, bleek hier en daar een afslag te hebben gemist wat betreft de interpretatie van moeilijke juridische termen. We hebben zelfs nog een zaak aangespannen tegen die vertaler, die daarna niet meer mocht vertalen voor de zittende en staande magistratuur.”
Gelukkig was er al sinds 2006, toen de zaak tegen Saban begon, contact met de Turken. Daarop kon team Ten Kate voortbouwen. Ook een Nederlandse agente met een Turkse achtergrond hielp mee om deze zaak in te leiden bij de Turken. Er was maar één zaak waarin de Turken eerder de executie van een Nederlandse straf hadden overgenomen. “Dus we moesten regelmatig communiceren met de Turken, onder mee via de Turkse liaison magistraat in Nederland en de onze politieliaisons in Ankara. De Turken hebben de zaak in ontvangst genomen.”

“Uiteindelijk zijn we twee jaar geleden met een delegatie naar Turkije geweest: met Herman Bolhaar, hoofdofficier Theo Hofstee en toenmalig hoofd Bestuurlijke en Juridische Zaken van het Parket-Generaal, Monique Mos. We hebben de zaak bij het OM in Istanbul gepresenteerd en verteld hoe belangrijk die zaak was voor Nederland. Ook bij het parket van het Turkse hooggerechtshof hebben we de zaak nog eens onder de aandacht gebracht. De Nederlandse ambassade in Turkije heeft dat goed begeleid.”
“Het was mooi om te zien hoe serieus de Turken de zaak in behandeling hadden genomen. Toen wij daar kwamen, was die zaak daar al bij de Rechtbank geweest: die had geoordeeld dat de straf daar kon worden geëxecuteerd. We moesten nog wel de zaak in cassatie afwachten.”
Daarna blijft het redelijk stil. Ten Kate probeerde wel wat contact te krijgen, maar dat lukte de ene keer beter dan de andere keer. “Nu exact een jaar geleden mocht ik in Zwolle een presentatie geven aan een Turkse delegatie van officieren en rechters. We hebben onze brede aanpak van mensenhandel gepresenteerd en hen ook een beetje in de watten gelegd met een rondleiding door Zwolle – vonden ze prachtig. Het grote voordeel was dat de hoogste officier van het Turkse Hooggerechtshof er ook was. Ik schoot hem aan over de zaak-Saban en hij zegde toe dat ik van hem zou horen.”

Poging staatsgreep

Daarna blijft het weer een tijdje stil. Ten Kate kan niet wachten op nieuws uit Turkije, maar “wil er ook niet teveel bovenop zitten”. Het wordt juli 2016 en er vindt in Turkije een poging tot een staatsgreep plaats. “Toen dacht ik: Ze hebben nu heel andere dingen aan het hoofd, de zaak glijdt ons tussen de vingers weg.”

Maar in september krijgt hij een mailtje van de Turkse prosecutor of de Suppreme Court of Appeal in Ankara: ‘De zaak wordt eind september, begin oktober in behandeling genomen. Wacht gewoon maar even af.’
Ten Kate: “Gelet op de situatie daar bleef ik me afvragen of we succes zouden gaan boeken. Maar in november 2016 berichtte mijn Turkse collega mij weer: ‘Het cassatieberoep van meneer Saban is verworpen. De straf kan ten uitvoer worden gelegd’.”

Eind goed? “Het lastige van dit moment is dat er weinig communicatie is tussen de Turkse en Nederlandse autoriteiten. We hopen dat Saban nu is opgesloten in Turkije, maar absolute zekerheid hebben we nog niet. De Nederlandse politieliaisons in Ankara zijn daar druk mee bezig.”
In de tussentijd is er in Nederland ook nog een andere zaak tegen Saban B. onherroepelijk geworden. Waarbij drieënhalf jaar is opgelegd. “Ook in die zaak hebben we de Turken gevraagd om de straf te executeren. Er loopt nog een ontnemingsvordering door bij de collega’s van het Functioneel Parket.
“Toen ik in 2006 met het onderzoek begon had ik wel het idee een redelijk grote zaak te hebben. Maar dat ik er tot op de dag van vandaag mee bezig zou zijn, had ik niet verwacht. Bij het OM moet je soms een lange adem hebben. Maar de zaak-van-mijn-leven? Ik heb meer ernstige zaken gedaan, moordzaken, gruwelijke zaken met baby’s die dood zijn gegaan of afschuwelijke verkeersongelukken. Achter elke zaak schuilt een flinke portie leed. Deze zaak greep me wel aan. Dat het mógelijk is! Dat mensen worden klem gezet, in de tang genomen en in slavernijtoestanden aan het werk moeten. En in elkaar worden gemept als ze niet willen meewerken. Het was een schok. De branche waarvan we ooit dachten dat die redelijk was gereguleerd – vergunde raamprostitutie – bleek zo rot als een mispel.”