Een koekoek heeft de merkwaardige gewoonte om het nest van zijn gevederde vrienden over te nemen. Andere vogels zijn niet bij machte om dit evolutionair bepaalde tij te keren. Mensen kunnen dit parasitaire gedrag ook vertonen. Soms in zo’n ernstige mate, dat het OM er een ei over moet leggen.
In het verdachtenbankje zit een 48-jarige man. Een brilletje op zijn kale hoofd, een tattoo in zijn nek en een ferme bodywarmer over zijn brede schouders. Uit zijn lichaamstaal spreekt de aanvalslust van een roofvogel. Hij staat terecht voor wat de officier van justitie ‘cuckooing’ noemt; het overnemen van andermans nest.
Het ‘andere nest’ is de woning van een kwetsbaar, want verstandelijk en fysiek beperkt echtpaar. De verdachte leert het stel kennen bij de sociale werkplaats, waar hij een taakstraf uitvoert. Na een verblijf in de gevangenis is hij bovendien dakloos. Bij het echtpaar kan hij een kamer huren. Hij kwam als geroepen, legt hij de rechter uit: “Het was een chaos in huis. Ze hadden mij nodig om orde op zaken te stellen.”
Zoals het koekoeksjong de andere eieren uit het nest overboord kiepert, wijst de man ook de vrienden van het echtpaar de deur. Voor hun eigen bestwil, betoogt hij. Het tuig kwam alleen maar over de vloer om zich te laven aan de drankvoorraad van de bewoner. Of de nieuw verworven huisvriend wél het goede voorbeeld gaat geven, valt te betwijfelen. Een strafblad van ruim 40 pagina’s doet het ergste vrezen.
Al gauw blijkt dat de huurder meer dan alleen onderdak verlangt voor de huurpenningen, die hij ‘handje contantje’ betaald zou hebben. Hij dwingt volpension af. Wassen, koken, boodschappen doen, wiet halen en zijn hond verzorgen, zo luidt de opsomming in de tenlastelegging. Zijn eten moet door de vrouw des huizes iedere avond stipt op tijd geserveerd worden. “Belachelijk,” fulmineert de zelfbenoemde huisvriend, “ze kan helemaal niet koken. Ja, zigeunerschnitzel met witte bonen in tomatensaus en droge aardappelen. Dat krijg ik echt niet door mijn strot.”
Zoals het koekoeksjong andere eieren uit het nest kiepert, wijst de man de vrienden van het echtpaar de deur.
De verhoudingen verslechteren. Het echtpaar vlucht naar een camping, terwijl de huisvriend in hun woning achterblijft. Logisch, vindt hij zelf: “Zij konden naar een caravan, ik kon nergens naartoe.” De civiele rechter komt er aan te pas. Die ontbindt het huurcontract en legt de huisvriend een contactverbod op. Een paar jaar later, een gevangenisstraf én een verblijf in een kliniek verder, zoekt de koekoek zijn oude nest weer op. Dit keer kiepert hij de spullen van het echtpaar overboord. Hij sleept zijn eigen inventaris naar binnen, inclusief een paar handschoentjes, die hij aantrekt als hij zijn pistool ter hand neemt. Hiermee bedreigt hij het echtpaar én hun zoon. Zelfs hulpverleners voelen zich geïntimideerd en durven het nest niet meer te betreden.
De officier van justitie steekt zijn verontwaardiging niet onder stoelen of banken. Het echtpaar is beknot in hun bewegingsvrijheid, de verdachte had hen volledig in de tang en maakte de dienst uit achter de voordeur. Juridisch vertaald als uitbuiting door gedwongen dienstverlening. Om te voorkomen dat de huisvriend zich als koekoek blijft gedragen, moet er naast een gevangenisstraf ook TBS opgelegd worden, want deskundigen rapporteren een persoonlijkheidsstoornis.
De huisvriend blijft hardnekkig ontkennen. Maar in zijn laatste woorden schuilt onbewust een bevestiging dat de gedragsdeskundigen de juiste diagnose hebben gesteld. “Hoe dit ook afloopt, ik sluit niet uit dat ik later weer contact krijg met het echtpaar. Zo gaat dat nu eenmaal met echte vrienden, die blijven elkaar opzoeken.” Dank je de koekoek, denkt de officier.
Lees ook de vorige column van Tineke Zwart: Project X
