No Tolerance?

De strijd van officier Hetty Hoekstra tegen opruiende drillrap

In de foeta ze weten bij active

If trekker richt waar je head is

Blem gelijk als je staat op een deadlist

(…)

No mercy I sike me toys

De kalasjnikov die maffe noise

Aan deze kant word je gebangd, ga niet op de vuist net als die fucking floyd

En pas als die man een pek is, is die kanker missie voltooid

(…)

Spin die wip heb me op gescand

Time to glide we komen intens

Al die ballas gaan door je heen

Shotgun specialist met die gauge

Is gelijk fucker één op één

(…)

Trat op mijn naam en je wordt geshot

M’n schutter is boos, wordt erg graag gebost

(…)

We spleie die kanker pijp in de hood

Breng die pijp in de fucking hood

(…)

Die kala met drum dat klinkt net als brass

Eén voor his brain of geef je in chest

Alleen maar violence als ik step in black

Geef me die drop en ik ga op attack

Op de tiende verdieping van de Amsterdamse rechtbank aan de Parnassusweg klinkt muziek, en het zijn duidelijk niet de gebruikelijke arbeidsvitaminen. Op een computerscherm is de videoclip te zien van het nummer No Tolerance van de drillrappers GW14 The Ghost en BL Mamba. Vijf mannen met bivakmutsen zwaaien al rappend met een keur aan vuurwapens en richten die om beurten op de camera. Gehandschoende vingers maken snijdende bewegingen langs de keel. Eén van de rappers draagt politiekleding, de zwarte polo met de gele strepen over de borst en het bekende logo op de mouw. De tekst van het nummer, een mix van straattaal, Nederlands en Engels, is moeilijk te verstaan, laat staan te begrijpen, maar de Engelse vertaling die onderin beeld meeloopt laat weinig aan de verbeelding over.

“Breng die pijp in de fucking hood... Al die ballas gaan door je heen… één voor je brain of geef je in chest,” citeert officier van justitie Hetty Hoekstra van AP Amsterdam flarden van de tekst. Zelfs uit de mond van een keurige dame, met lippenstift op en een kleurig sjaaltje om haar nek, klinken de woorden onmiskenbaar dreigend. “Dit soort video’s vindt het hof dus niet opruiend,” verzucht ze wanneer de beat van het nummer na drie minuten langzaam wegsterft. “Ik begrijp daar werkelijk niets van.”

Verkorte AK47

Op woensdag 2 februari 2022, tegen middernacht, surveilleert een politieman in de omgeving van het Amsterdamse Bos, waar na zonsondergang, zo leert de ervaring, geregeld criminele praktijken plaatsvinden. Zijn aandacht wordt getrokken door een auto die op een verder verlaten parkeerplaats staat. Terwijl hij de man achter het stuur naar zijn papieren vraagt, ziet hij vanuit een ooghoek een witte Mazda aan komen rijden. De bestuurder ervan lijkt de parkeerplaats op te willen rijden, maar bedenkt zich op het laatste moment en rijdt door. De agent vertrouwt het niet. Hij stapt in zijn auto en rijdt erachteraan.

Op een nabijgelegen parkeerplaats ziet hij de Mazda staan, met daarin drie inzittenden die hem desgevraagd hun ID-bewijs tonen. Alle drie blijken zij antecenten te hebben, wat de agent doet besluiten om met een verdere controle te wachten totdat er versterking is gearriveerd. Maar dat moment wacht David A., de man op  de achterbank van de Mazda niet af. Hij gooit zijn portier open en zet het op een rennen. De agent zet de achtervolging in en ziet de vluchtende man nog snel iets weggooien voordat hij hem te pakken krijgt. Later blijkt het om een geladen vuurwapen te gaan van het merk High Power. In de jaszak van de 25-jarige verdachte wordt ook bijbehorende munitie aangetroffen.

Ondertussen is de Mazda met daarin de overgebleven twee inzittenden ertussenuit geknepen. Wanneer de opgeroepen versterking is gearriveerd wordt de auto een paar honderd meter verderop met geopende portieren en de sleutels nog in het contact teruggevonden. De wagen is verlaten, maar politiehond Barras pikt een spoor op dat rechtstreeks naar Fenno R. leidt, een 19-jarige jongen die zich in het struikgewas verscholen houdt. Op amper vijf meter afstand van zijn schuilplaats vindt dezelfde hond een zwarte tas met daarin een verkorte AK47.

De derde verdachte, Adam A., wiens identiteit door de eerdere controle bij de politie bekend is, meldt zich een dag later vrijwillig op het bureau. Diezelfde dag vindt in het Amsterdamse Bos, rond de plek van de aanhoudingen, verder onderzoek plaats. Daarbij worden, naast een Gucci-petje, in een zwarte schoudertas nog eens twee vuurwapens gevonden. Een Grand Power en een Glock. Alle gevonden wapens zijn geladen, maar niet doorgeladen.

Bij huiszoekingen op de woonadressen van de drie verdachten worden laptops en telefoons in beslag genomen waarop foto’s van meer vuurwapens staan en foto’s waarop de jongens ermee poseren. Ook wordt munitie gevonden van uiteenlopend kaliber, het meeste ervan passend bij de gevonden wapens. Bij Adam A. liggen de patronen verpakt in een sealbag naast een paar babysokjes. De 19-jarige jongen is net drie maanden vader. En drillrapper, zo vermoeden politie en justitie al snel. Zijn naam blijkt voor te komen in het nog lopende onderzoek naar de video No Tolerance van de drillrappers GW14 The Ghost en BL Mamba, die een half jaar voor de aanhoudingen in het Amsterdamse Bos online verscheen. Twee van de vuurwapens die bij die aanhoudingen werden gevonden, zijn bovendien in die video te zien, zo stellen deskundigen later vast.

Vuurwapens en politiekleding

Eind 2021 boekt officier van justitie Hetty Hoekstra een opmerkelijk succes in de strijd tegen de excessen waarmee drillrap niet zelden gepaard gaat. In de zaak die draait om de drillrapvideo Intensive Care legt ze de rappers Biggs Kaki en Jorra naast verboden nepwapenbezit ook opruiing ten laste. Het is een primeur in een drillrapzaak. En de rechtbank gaat er in mee: ‘Het oproepen tot en het verheerlijken van geweld door het bedreigen van rivaliserende groepen en het tonen van wapens alsof dat normaal is, zoals dat in drillrap wordt gedaan, is onacceptabel en zorgwekkend,’ zo luidde het oordeel in november vorig jaar. Beide verdachten werden schuldig bevonden aan opruiing. Met dat vonnis heeft officier Hoekstra een extra wapen in handen om ook met soortgelijke rapvideo’s, waar het van wemelt op YouTube en andere online-platforms, de juridische strijd aan te binden.

“Daarbij gaat het ons natuurlijk niet om de muziek zelf,” verduidelijkt ze. “Drillrap is niet per definitie verbonden met criminaliteit. Het is een muzieksoort, een kunstuiting, maar die wordt wel, net als de vrijheid van meningsuiting, beperkt door het strafrecht.”

Een clip die met name de aandacht trekt is No Tolerance van GW14 The Ghost en BL Mamba. “Dat had vooral te maken met de vuurwapens en de politiekleding die in die video te zien zijn,” vertelt officier Hoekstra. “Drillrappers maken vaak gebruik van nepvuurwapens die nauwelijks van echte te onderscheiden zijn, maar in dit geval hadden vier van de zeven getoonde vuurwapens, waaronder de verkorte AK en het Grand Power-pistool, zulke specifieke kenmerken dat deskundigen met zekerheid konden vaststellen dat ze echt waren. Hetzelfde gold voor de gedragen politiekleding. Ook die was echt en ook dat was voor mij een trigger. Hoe kom je aan die kleding? Dat kan alleen op illegale wijze.”

Om niet herkend te worden, maken ook de jongens in de No Tolerance-video, zoals de meeste drillrappers, grif gebruik van bivakmutsen, capuchons en donkere zonnebrillen. Toch slagen rechercheurs erin om een van hen te identificeren. Het lukt hen om het Instagram-account van rapper GW14 The Ghost te koppelen aan een telefoonnummer, en dat telefoonnummer vervolgens aan een persoon die eerder in een ander onderzoek door de politie is verhoord. Nadere bestudering van de clip leert daarna dat fragmenten ervan zijn opgenomen in de brandgang pal achter het adres van de vader van die persoon. Op enkele foto’s op zijn social- media is hij bovendien te zien met dezelfde opvallende sneakers, en dezelfde opvallende ring als een van de rappers in de video. Enkele comments onder de video bevestigen het vermoeden dat politie en justitie inderdaad de juiste persoon op de korrel hebben. Die persoon is Adam A., die zich een dag na de aanhoudingen in het Amsterdamse Bos vrijwillig bij de politie meldt.

“Daardoor kwam het onderzoek in een stroomversnelling,” herinnert Hoekstra zich. “Ineens hadden we onze verdachte binnen zitten. En ook Fenno R., die we in eerste instantie nog helemaal niet op de radar hadden, bleken we in verband te kunnen brengen met de No Tolerance-clip. Rechercheurs hadden die video, beeldje voor beeldje, zó goed en zó vaak bestudeerd dat ze de tatoeage op zijn linkerpols direct herkenden. Een deel van diezelfde tatoeage is in de clip te zien op de linkerpols van een van de rappers.”

Zweem van wapenhandel

Net als eerder tijdens hun verhoor bij de politie en de rechter- commissaris verklaren de drie verdachten ook op zitting weinig tot niets. Tegen de 25-jarige David A., de enige verdachte die niet gelinkt kan worden aan de No Tolerance-clip, eist officier Hoekstra 36 maanden cel waarvan 6 voorwaardelijk wegens het ‘medeplegen bezit’ van vier vuurwapens plus munitie. De twee andere verdachten die wel te linken zijn aan de video, legt ze hetzelfde ten laste, plus het voorhanden hebben van de overige vuurwapens en de officiële politiekleding die in de clip te zien zijn. En opruiing. Op basis daarvan eist ze tegen beiden een gevangenisstraf van 48 maanden, waarvan zes voorwaardelijk.

Hoewel de rechtbank de strafbare opruiing net als eerder in de Intensive Care video ook in het geval van No Tolerance bewezen acht vallen de opgelegde straffen aanzienlijk lager uit dan het geëiste. Ze variëren van 10 maanden tot 18 maanden, waarvan vier voorwaardelijk. Per verdachte acht de rechtbank alleen het bezit bewezen van de wapens waarop hun DNA werd aangetroffen. Voor het voor handen hebben van de officiële politiekleding volgt geen veroordeling.

“In de strafmaat heeft de rechtbank bovendien de persoonlijke omstandigheden van de verdachten flink laten meewegen,” vermoedt Hoekstra. “Een van de verdachten is tegen het advies van de reclassering volgens het jeugdrecht veroordeeld. Hij was nog schoolgaand, althans op papier, en kennelijk wilde de rechtbank dat niet doorkruisen met een stevige gevangenisstraf. Blijkbaar zagen ze nog kansen voor hem. Mijn persoonlijke inschatting is dat die jongens er al veel te diep in zaten. In de drillrapscene, dat sowieso, maar rond deze zaak hangt als je het mij vraagt ook duidelijk een zweem van wapenhandel. We hebben dat niet ten laste gelegd, want we konden het niet bewijzen, maar er is veel dat daar op wijst. Ze rappen er ook over, en dat beeld wordt in meerdere comments onder de video ook bevestigd. Het stinkt aan alle kanten.”   

Slecht gemotiveerd

Ondanks de relatief milde straffen besluit officier Hoekstra niet in hoger beroep te gaan. Ze is vooral blij dat de rechtbank ook in deze drillrapzaak opruiing bewezen acht. Maar die vreugde is van korte duur. Zes dagen later doet het Gerechtshof Amsterdam uitspraak in het hoger beroep dat de verdachten van de Intensive Care-zaak na hun veroordeling hebben aangespannen. Op het computerscherm van officier Hoekstra maken de drillrappers plaats voor de tekst van het betreffende arrest, waarin het hof het eerdere vonnis vernietigt en de twee rappers vrijspreekt van opruiing. Hoekstra citeert:

“Met betrekking tot de inhoud en de strekking komt het hof tot het oordeel dat deze onvoldoende concreet zijn om te concluderen dat in strafrechtelijke zin wordt aangespoord tot het plegen van enig misdrijf. De letterlijke bewoording van het nummer Intensive Care, noch de strekking daarvan bieden voldoende concrete aanknopingspunten…”

“Ik vind het echt onvoorstelbaar dat ze dit zeggen, maar goed,” onderbreekt zij zichzelf.

“…voor de aanname dat de verdachte en zijn medeverdachte anderen probeerden iets te laten doen: het plegen van strafbare feiten. Zij rappen over hun eigen ervaringen, gevoelens, wensen en fantasieën. Dat doen zij in de ik-vorm terwijl de ops evenmin concrete tegenstanders of doelwit zijn…”

“Ik snap werkelijk niet waar ze dit vandaan halen. Dit soort teksten zijn altijd gericht tegen de leden van rivaliserende drillrapgroepen. Dat zijn de ops. Zij worden dan wel niet bij naam genoemd, maar ik vind dat toch redelijk concreet.”

“Een bezongen of gerapte wens om die onbestemde ops in de intensive care te willen,” leest ze verder, “is in deze context nog geen aansporing aan het publiek om die wens middels het plegen van strafbare feiten daadwerkelijk te realiseren. Dat de tekst onmiskenbaar gewelddadige elementen bevat en dat de videoclip nepvuurwapens toont maakt het oordeel niet anders.”

“Ik lees het nu voor de zoveelste keer, maar ik zit me er weer over op te winden,” verzucht Hoekstra vol ongeloof. “Ik vind dit zo slecht gemotiveerd.”

Wachten tot het weer mis gaat

Een paar tellen staart ze zwijgend naar het scherm. Dan brengt ze fijntjes een aantal andere drillrap-gerelateerde zaken in herinnering. De dodelijke steekpartij op de Pier van Scheveningen waarbij in de zomer van 2020 een 19-jarige jongen om het leven kwam. De moord op de 18-jarige Jay-Ronne Grootfaam die in 2019 in Amsterdam Zuidoost werd doodgestoken. De wraakactie die daarop volgde, waarbij een 18-jarige jongen elf keer in zijn rug en nek werd gestoken terwijl hij als vakkenvuller aan het werk was in de Albert Heijn. De wraakactie die daar weer op volgde, waarbij een 18-jarige jongen in Almere midden op straat werd aangevallen door vier jongens met machetes…

“Gelukkig is het met dat soort heftige incidenten momenteel relatief rustig in de drillrapscene,” zegt Hoekstra, “maar soortgelijke geweldsincidenten onder jongeren, met vuurwapens en messen, zijn nog bijna dagelijks in het nieuws. We maken ons daar met z’n allen grote zorgen over. Tegelijkertijd verschijnen dit soort video’s, waarin jongeren elkaar uitdagen en waarin wapens en geweld verheerlijkt of op z’n minst genormaliseerd worden, nog aan de lopende band online. Het is wachten tot het weer mis gaat. Met die veroordeling voor opruiing hadden we echt een belangrijk instrument in handen om dit soort jongens aan te pakken. En niet alleen de jongens die het maken, maar ook de mensen die het faciliteren en het online een podium bieden. Dat instrument hebben we door het arrest in de Intensive Care-zaak niet meer. Ik vraag mij wel eens af of het hof zich dat realiseert.”

Ondanks het arrest van het hof in de Intensive Care-zaak, besloten de verdachten in de No Tolerance-zaak niet in hoger beroep te gaan.